Spis treści
Wygaśnięcie umowy o pracę
Wygaśnięcie umowy o pracę to innymi słowy sytuacja, w której stosunek pracy ustaje, czyli umowa o pracę przestaje obowiązywać strony, które ją podpisały. Warto zauważyć, że sam skutek następuje natychmiastowo - nie mają tu zastosowania żadne okresy wypowiedzenia. Ponieważ ten tryb ustania pracy jest możliwy tylko w niektórych sytuacjach, ustawodawca nie uznaje za istotne choćby momentu, w którym jedna ze stron dowiedziała się o wygaśnięciu umowy. To również przekłada się na fakt, że aby mówić o wygaśnięciu umowy o pracę muszą zostać spełnione pewne przesłanki.
- gdy nastąpi śmierć pracownika,
- gdy nastąpi śmierć pracodawcy,
- gdy upływają 3 miesiące nieobecności pracownika w firmie z uwagi na jego tymczasowe aresztowanie.
Warto przy tym wskazać na przepis szczególny, który wskazuje na wygaśnięcie stosunku pracy. Mowa tu o art. 122 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku ochrony Rzeczpospolitej Polskiej. Otóż, zgodnie z tym artykułem, brak zachowania 30-dniowego terminu na zgłoszenie powrotu do pracy powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. Dodatkowo warto podkreślić, że wspomniany termin jest liczony od dnia zwolnienia ze służby wojskowej.
Śmierć pracownika - co dalej?
Gdy wygaśnięcie stosunku pracy jest spowodowane śmiercią pracownika, to prawa majątkowe ze stosunku pracy zawsze przechodzą w równych częściach na małżonka i inne osoby, które mają prawo do uzyskania renty rodzinnej. Ponadto, rodzinie zmarłego pracownika przysługuje również pośmiertna odprawa. Jej wysokość jest przy tym zależna od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy.
- jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Pracodawca będzie jednak zwolniony od obowiązku wypłaty takiego świadczenia w sytuacji, gdy ubezpieczył swojego podwładnego na życie.
Jeśli śmierć pracownika nastąpiła w wyniku tragicznego wypadku w pracy, to jego rodzinie przysługuje jednorazowe odszkodowanie od ZUS. Jeśli uprawnionymi są małżonek lub dziecko, odszkodowanie wyniesie 18-krotność przeciętnego wynagrodzenia. W sytuacji, gdy do świadczenia ma prawo inny członek rodziny, kwota ta będzie stanowiła 9-krotność średniej pensji.
Śmierć pracodawcy
Także śmierć pracodawcy powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. Wyjątkiem od tej zasady może być ewentualne przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, na przykład, w drodze dziedziczenia. Pracownik, którego umowa wygasła jednak z powodu śmierci pracodawcy, może liczyć na odszkodowanie. To powinno wynosić tyle, ile wynosiłoby za okres wypowiedzenia. W każdym przypadku do wypłaty takich środków są zobowiązani spadkobiercy pracodawcy. W praktyce zatem nie zawsze szybko osoba zatrudniona otrzyma przysługujące jej pieniądze.
Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 100-6 000 zł brutto / mc
- Nowiny
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500-4 950 zł netto / mc
- Bliżyn
Magazynier - operator wózka widłowego
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 100-6 000 zł brutto / mc
- Kielce
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500-4 950 zł brutto / mc
- Występa
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500 zł brutto / mc
- Kajetanów
Okresy wypowiedzenia umów zawartych na czas określony oraz nieokreślony zostały zrównane.
- pracownik zatrudniony krócej niż 6 miesięcy u pracodawcy, który zmarł, otrzyma wynagrodzenie w wysokości wynagrodzenia za 2 tygodnie,
- jeśli pracownik zatrudniony był co najmniej 6 miesięcy, ale krócej niż 3 lata, to wówczas odszkodowanie będzie równe wysokości wynagrodzenia za jeden miesiąc,
- wynagrodzenie za okres 3 miesięcy otrzymają pracownicy, którzy byli zatrudnieni u danego pracodawcy co najmniej 3 lata.
W sytuacji ustalenia dłuższego okresu wypowiedzenia przez strony, odszkodowanie będzie wyliczone z uwzględnieniem ustawowego okresu wypowiedzenia.
Tymczasowe aresztowanie pracownika
Sytuacją, w której dochodzi do wygaśnięcia stosunku pracy jest również tymczasowe aresztowanie pracownika na okres dłuższy niż 3 miesiące. Wskazane 3 miesiące pracodawca powinien przy tym liczyć od dnia, w którym dokonano zatrzymania jego podwładnego. Warto pamiętać, że przed upływem wskazanego okresu podmiot zatrudniający nie ma możliwości rozstać się ze swoim podwładnym za pomocą wypowiedzenia. Ustawodawca chroni przy tym tych pracowników, przeciwko którym postępowanie karne zostało umorzone lub zapadł wyrok uniewinniający. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli ten zgłosił chęć swojego powrotu w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.
Pracodawca musi pamiętać, że w takim przypadku nie może odmówić zatrudnionemu. Jeżeli naruszy obowiązujące przepisy prawa, to musi liczyć się z konsekwencjami prawnymi. Pracownikowi w takim przypadku przysługuje prawo do odwołania się do sądu pracy, zaś ewentualne postępowanie toczy się w oparciu o przepisy, które dotyczą rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia.
Z drugiej strony, firma nie ma obowiązku przyjąć ponownie do pracy pracownika, jeżeli powodem umorzenia postępowanie przeciwko niemu jest przedawnienie lub też amnestia.
Rozwiązanie umowy
Sytuacje, w których następuje rozwiązanie umowy o pracę, mają pewną cechę wspólną. Mowa o oświadczeniu, które musi zostać złożone przez jedną ze stron.
- porozumienia,
- oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia,
- następstwa daty, do której była była ona zawarta.
Wypowiedzenie, czy rozwiązanie umowy za porozumieniem stron? Przeczytaj artykuł: Rozwiązanie umowy - za wypowiedzeniem czy może za porozumieniem stron?
Samo wypowiedzenie również dla celów dowodowych musi mieć formę pisemną. Jeżeli to pracodawca rozwiązuje zawartą umowę, to musi ono zaopatrzone być w stosowne pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania się do sądu pracy. W każdym przypadku wypowiedzenie następuje też z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Zawsze zwracaj uwagę na przyczyny wygaśnięcia umowy o pracę i zabezpieczaj swoje prawa w zależności od okoliczności. Bądź świadomy swoich możliwości i korzystaj z nich zgodnie z przepisami prawa pracy.
Świadectwo pracy
Niezależnie od powodu, dla którego wygasł stosunek pracy, zatrudniający jest zobowiązany wydać pracownikowi odpowiedni dokument, czyli świadectwo pracy. Zgodnie z art. 97§1 Kodeksu pracy, wydanie tegoż świadectwa powinno odbyć się niezwłocznie i nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą. Szczegółowych informacji nie należy przy tym szukać w Kodeksie Pracy, ale Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania, jak i prostowania.
W świadectwie pracy zatrudniający musi wpisać szereg informacji, które są niezbędne do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy i uprawnień z ubezpieczenia społecznego.
- wykorzystaniu zwolnienia od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej liczbie dni urlopu wypoczynkowego wykorzystanego przez pracownika w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy,
- wykorzystaniu dodatkowego urlopu albo innego uprawnienia lub świadczenia, przewidzianego przepisami prawa pracy, okresie korzystania z urlopu bezpłatnego i podstawy prawnej jego udzielenia,
- wykorzystaniu urlopu ojcowskiego i podstawy prawnej jego udzielenia, wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego i podstawy prawnej jego udzielenia,
- wykorzystaniu urlopu wychowawczego i podstawy prawnej jego udzielenia, wykonywaniu pracy tymczasowej, jeżeli taka miała miejsce z wyszczególnieniem okresu i podmiotu dla którego realizowane były zadania,
- łącznej liczbie dni, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie i za które nie zachował prawa do wynagrodzenia - zgodnie z art. 92 Kodeksu pracy, w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy,
- wykorzystaniu w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy, zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 188 Kodeksu pracy, okresie, za który pracownikowi przysługuje odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 361 § 1 Kodeksu pracy,
- wykonywanej pracy zdalnej przewidzianej w art. 6733 Kodeksu pracy
- okresie odbytej czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych,
- okresie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
- wykorzystaniu dodatkowych urlopów lub innych uprawnieniach,
- okresach nieskładkowych, przypadających w okresie zatrudnienia, którego dotyczy świadectwo pracy, uwzględnianych przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty,
- danych, które są zamieszczane na żądanie pracownika.
Niezbędne są również informacje dotyczące:
- okresu i rodzaju wykonywanej pracy,
- zajmowanych stanowisk,
- trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy,
- wzmianki o ewentualnym zajęciu wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym,
- na żądanie pracownika - informacji o wysokości i składnikach wynagrodzenia, jak również uzyskanych kwalifikacjach.
Błędy w świadectwie pracy
W przypadku, gdy pracownik stwierdzi, że w świadectwie pracy są błędy, może w terminie 14 dni od dnia otrzymania dokumentu wystąpić o jego sprostowanie. Jeżeli zatrudniający uzna, iż roszczenia pracownika są bezpodstawne, musi o odmowie zawiadomić byłego już pracownika na piśmie. Wówczas osoba zainteresowana może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Pracownik, któremu wydano niewłaściwe świadectwo pracy lub też otrzymał dokument po terminie, powinien wiedzieć, że w tym przypadku może wnosić o naprawienie szkody wyrządzonej mu przez byłego zatrudniającego. Zgodnie z art. 99§1 Kodeksu pracy, przysługuje mu wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Dalej, jeżeli zapadnie orzeczenie na korzyść pracownika, to jest ono także podstawą do zmiany świadectwa. Istotną kwestią z punktu widzenia każdego pracującego jest fakt, iż zatrudniający ma obowiązek przechowywania odpisu świadectwa w aktach osobowych. Dzięki temu, w przypadku choćby zagubienia dokumentu, pracownik może zwrócić się do swojego byłego pracodawcy o wydanie odpisu świadectwa pracy.
- okresie przechowywania dokumentacji pracowniczej;
- możliwości odbioru przez pracownika dokumentacji pracowniczej do końca miesiąca kalendarzowego następującego po upływie okresu przechowywania dokumentacji pracowniczej;
- zniszczeniu dokumentacji pracowniczej w przypadku jej nieodebrania w wyznaczonym okresie.
Podsumowanie
Wygaśnięcie umowy o pracę to natychmiastowe ustanie stosunku pracy bez okresu wypowiedzenia. Może ono nastąpić w następujących sytuacjach: śmierć pracownika, śmierć pracodawcy, 3-miesięczna nieobecność pracownika z powodu aresztowania. W razie śmierci pracownika, prawa majątkowe przechodzą na małżonka i osoby uprawnione do renty rodzinnej, a rodzinie przysługuje pośmiertna odprawa.
Śmierć pracodawcy również powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, a pracownik może otrzymać odszkodowanie.
Jeżeli pracownik został tymczasowo aresztowany na więcej niż 3 miesiące, stosunek pracy wygasa, jednak pracodawca ma obowiązek ponownie go zatrudnić, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub wydano wyrok uniewinniający.
W każdym przypadku wygaśnięcia stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi świadectwo pracy.
To może Cię również zainteresować
Wypowiedzenie umowy o pracę - poznaj możliwości i normy prawne
