Spis treści
Przeczytaj też: Pracownik – prawa i obowiązki
Tajemnica zawodowa – co to jest?
Termin tajemnicy służbowej w polskim prawie po raz pierwszy pojawił się po II wojnie światowej w dekrecie z dnia 26 października 1949 roku o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej. W latach 1970-1983 obowiązująca była definicja zawarta w Kodeksie karnym, a w kolejnych latach w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 roku. Po raz kolejny termin ten został zdefiniowany w ustawie z dnia 22 stycznia 1999 roku o ochronie informacji niejawnych.
Tajemnica służbowa oznaczała informację niejawną, która nie była tajemnicą państwową i została uzyskana w związku z wykonywaniem czynności służbowy lub prac zleconych, a jej nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej. Termin funkcjonował w polskim prawodawstwie przez ponad dekadę i został zniesiony ustawą z dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji niejawnych.
Obecnie ani tajemnica zawodowa, ani tajemnica służbowa nie jest zdefiniowana w krajowych przepisach, jednak o obowiązku jej dochowania wspomina Kodeks pracy. W art. 100 Kodeksu pracy możemy przeczytać, że pracownik jest zobowiązany „dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę”, a ponadto „przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach”.
Czym zatem jest tajemnica zawodowa? Można ją zdefiniować jako informację pozyskaną w trakcie świadczenia pracy. Tajemnica zawodowa może być więc elementem kodeksu etycznego w pracy, ponieważ nawet bez dodatkowych dokumentów czy umów pracownik jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy uzyskanych informacji. Jednak tajemnica zawodowa oraz jej zakres mogą także zostać określone w przepisach obowiązujących w danej organizacji. Mogą one przybierać różną formę, ale najczęściej jest to umowa lojalnościowa lub załączniki czy oświadczenia, które pracownik podpisuje wraz z umową.
Kasjer/merchandiser w sklepie kosmetycznym w drogerii Warszawa Wawer Praca Dorywcza
Work&Profit sp. z o.o.
- Warszawa
KasjerKasjerka w sklepie kosmetycznym Praca dodatkowa/Ochota
Work&Profit sp. z o.o.
- Warszawa
Pakowacz/ka - od 5200 zł/mies.
Dijo Baking Sp. z o.o.
- Wrocław
Operator maszyn piekarniczych - od 6200 zł/mies.
Dijo Baking Sp. z o.o.
- Wrocław
Operator linii produkcyjnej - 7500 zł/mies. na start!
Dijo Baking Sp. z o.o.
- Wrocław
Kogo obowiązuje tajemnica zawodowa?
Choć w krajowych przepisach nie występuje pojęcie tajemnicy zawodowej, możemy je odnaleźć w ustawach, które regulują zasady funkcjonowania konkretnych grup zawodowych. Kogo obowiązuje tajemnica zawodowa? Są to między innymi:
- lekarze,
- pielęgniarki,
- farmaceuci,
- psychiatrzy,
- psychologowie,
- adwokaci,
- radcy prawni,
- notariusze,
- komornicy,
- rzecznicy patentowi,
- dziennikarze,
- żołnierze zawodowi,
- inspektorzy pracy,
- rzeczoznawcy majątkowi,
- biegli rewidenci,
- doradcy podatkowi,
- pośrednicy ubezpieczeniowi,
- operatorzy pocztowi.
Jakie dane wrażliwie można zaliczyć do tajemnicy zawodowej?
Jedną z najpowszechniejszych i najbardziej znanych jest tajemnica lekarska. Na czym polega tajemnica zawodowa lekarza? Jej zakres został określony w Ustawie z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych zostało opisane w rozdziale 4 ustawy. Jak możemy w niej przeczytać, „pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego”.
Oznacza to, że lekarz lub inna osoba wykonująca zawód medyczny nie może udzielać postronnym wszelkich informacji związanych z pacjentem, stanem jego zdrowia czy dotyczących udzielanych mu świadczeń – na przykład nie może zdradzić powodu, dla którego zostało wystawione zwolnienie od psychiatry czy innego specjalisty.
Lekarz może jednak zwolniony z zachowania tajemnicy, gdy stanowią tak przepisy odrębnych ustaw, może stanowić to niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta bądź innych osób albo pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na jej ujawnienie. Jest to dozwolone również w przypadku, gdy istnieje potrzeba przekazania niezbędnych informacji na temat udzielanych świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny.
W Ustawie z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty wskazuje się też, że przepisów narzucających obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywanym zawodem nie stosuje się, gdy:
- badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych organów i instytucji. W takiej sytuacji lekarz jest uprawniony do przekazania informacji o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;
- zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu.
Tajemnica dziennikarska została wprowadzona na mocy Ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo prasowe. W art. 15 możemy przeczytać, że dziennikarz jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy danych, które umożliwiają identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze. Dziennikarz musi utrzymać w tajemnicy także dane osób, które udzielają informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli zastrzegły one ich nieujawnianie. Tajemnica dziennikarska dotyczy również wszelkie informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich. Obowiązek zachowania tajemnicy obejmuje też inne osoby, które są zatrudnione w redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych jednostkach prasowych.
Tak jak w przypadku tajemnicy lekarskiej, także dziennikarz może zostać zwolniony z przestrzegania tajemnicy zawodowej. Może mieć to miejsce w sytuacji, w której przekazana informacja, materiał prasowy czy list do redakcji dotyczy przestępstwa określonego w art. 240 § 1 Kodeksu karnego. Do zwolnienia z tajemnicy dziennikarskiej może dojść również w przypadku, w którym autor lub osoba przekazująca informację lub materiał wyłącznie do wiadomości dziennikarza wyrazi zgodę na ujawnienie jej nazwiska lub tego materiału.
Z kolei tajemnica zawodowa radcy prawnego została określona w Ustawie z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych. Z art. 3 dowiadujemy się, że „radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej”. W przepisach wskazuje się też, że obowiązek ten nie może być ograniczony w czasie, ale nie dotyczy on informacji, które są udostępniane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych, które pochodzą z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.
RODO a tajemnica zawodowa
Mimo konieczności zachowania tajemnicy zawodowej, osoby wykonujące określone zawody nie są zwolnione z przestrzegania zasad ochrony wynikających z RODO. Na każdy podmiot, który w ramach wykonywanego zawodu przetwarza dane osobowe, nakładany jest obowiązek informacyjny. Jego treść jest analogiczna jak w przypadku innych administratorów danych osobowych.
Co jednak bardzo istotne, obowiązek informacyjny wynikający z RODO może dotyczyć dwóch rodzajów danych:
- pozyskanych bezpośrednio od osób, których te dane dotyczą – dane pacjenta czy klienta kancelarii adwokackiej,
- uzyskanych pośrednio – dane świadka lub przeciwnika procesowego.
Jeśli dane pozyskano bezpośrednio, administrator jest zobligowany do podania wymaganych przez RODO informacji osobie, od której dane są zbierane. Jeżeli natomiast dane zostały uzyskane pośrednio, administrator musi przekazać stosowne informacje osobie, której te dane dotyczą. Art. 14 ust. 5 lit. d) RODO wyłącza jednak obowiązek informacyjny, jeżeli zebrane pośrednio dane muszą pozostać poufne zgodnie z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej przewidzianych w prawie państwa członkowskiego lub Unii Europejskiej.
Jakie mogą być konsekwencje ujawnienia tajemnicy zawodowej?
Choć tajemnica zawodowa nie jest obecnie zdefiniowana w polskim prawie, każdy pracownik jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy informacji pozyskanych w trakcie świadczenia pracy. Konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej są najczęściej uzależnione od rodzaju ujawnionych informacji – od rozwiązania umowy z pracownikiem po odpowiedzialność karną.
- Termin tajemnicy służbowej pojawił się w polskim prawie po II wojnie światowej i funkcjonował przez ponad dekadę, został jednak zniesiony ustawą z dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji niejawnych.
- Obecnie w polskich przepisach nie występuje pojęcie tajemnicy zawodowej, jednak Kodeks pracy nakłada na pracowników obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, oraz przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach.
- Tajemnica zawodowa to informacja pozyskana w trakcie świadczenia pracy, jej zakres może być określony w przepisach obowiązujących w danej organizacji lub być elementem kodeksu etycznego w pracy.
- Przykładem tajemnicy zawodowej jest tajemnica lekarska, której zakres został określony w Ustawie z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, oraz tajemnica dziennikarska wprowadzona na mocy Ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo prasowe.
