Spis treści
Osoby chcące założyć rodzinę powinien zainteresować fakt istnienia ustawowych świadczeń, których finansowanie ma źródło w składkach chorobowych. Mowa o zasiłku macierzyńskim, który jest wypłacany na urlopach – macierzyńskim i rodzicielskim. Zasady dotyczące zasiłku zmieniły się nieco w 2023 roku.
W tym artykule skupimy się właśnie na zasiłku macierzyńskim (którego część może wykorzystać tata – stąd potoczna nazwa „tacierzyński”, którą można czasem usłyszeć). Jak złożyć wniosek, co, jeśli nie masz umowy o pracę i jak długo można korzystać z macierzyńskiego – odpowiadamy.
Jak długo trwa urlop macierzyński?
Nowa mama przez sam fakt urodzenia dziecka nabywa prawa do urlopu macierzyńskiego. Jego długość jest zależna od tego, ile maluchów pojawi się na świecie w trakcie jednego porodu.
- rodząc jedno dziecko kobieta zyskuje prawo do 20 tygodni urlopu,
- przy ciąży bliźniaczej – 31 tygodni,
- przy trojaczkach 33 tygodnie,
- czworaczkach – 35 tygodni,
- przy pięcioraczkach (i więcej) – 37 tygodni.
Na urlop macierzyński można pójść jeszcze przed narodzinami dziecka. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, przed datą porodu matka może wykorzystać maksymalnie 6 tygodni. Wówczas czas spędzony z dzieckiem po porodzie skraca się o ilość wykorzystanych dni.
Wniosek o urlop macierzyński
Urlop macierzyński co do zasady obowiązuje od dnia porodu, jednak jeśli przyszła matka chce wykorzystać go wcześniej, musi złożyć wniosek. Powinien zawierać podstawowe dane, czyli:
- imię i nazwisko,
- datę początku urlopu,
- kserokopię zaświadczenia lekarskiego o planowanej dacie porodu.
W sytuacji, gdy urlop macierzyński ma rozpocząć się dopiero po urodzeniu dziecka, pracodawcy wystarczy przedłożyć zaświadczenie o porodzie ze szpitala oraz akt urodzenia potomka. Złożenie wniosku o urlop macierzyński nie jest więc konieczne.
Kasjer/Sprzedawca - WAŁBRZYCH UL. Wieniawskiego
Golden Serwis Sp. z o. o.
- 28-28 zł brutto / h
- Wałbrzych
Nowy magazyn -> pakowanie odzieży -> praca od zaraz
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Bielany Wrocławskie
Kasjer/Kasjerka LEGNICA Ul. Fabryczna
Golden Serwis Sp. z o. o.
- 28-28 zł brutto / h
- Legnica
Pracownik / Pracownica stolarni - LEROY MERLIN - Gliwice
Leroy Merlin Polska Sp. z o.o.
- Gliwice
Nowy magazyn -> pakowanie odzieży -> praca od zaraz
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Wrocław
chorobowe">Pracujesz na umowę cywilnoprawną? Złóż wniosek o ubezpieczenie chorobowe
Osoby, które świadczą pracę w oparciu o umowę cywilnoprawną, mogą przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. To właśnie ono pozwoli im skorzystać z płatnego urlopu macierzyńskiego. Trzeba przy tym pamiętać o formalnościach, czyli o złożeniu stosownego wniosku.
Najlepiej zrobić to od razu przy zawieraniu umowy z pracodawcą. Dlaczego? Choć prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje zawsze od pierwszego dnia ubezpieczenia, to do uzyskania świadczeń chorobowych z innego tytułu trzeba odczekać 90 dni okresu ubezpieczenia.
Skrócony urlop macierzyński a tacierzyński
Zgodnie z nowymi przepisami możliwe jest skrócenie urlopu macierzyńskiego, jednak musi zostać spełnionych kilka warunków.
- matka musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni po porodzie,
- opiekę nad dzieckiem musi przejąć ojciec,
- należy złożyć odpowiedni wniosek – musi to zrobić zarówno matka, jak i ojciec dziecka.
Pracownica z orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego już 8 tygodni po porodzie. Jednak i wówczas ojciec musi zadeklarować, że na pozostałą część trwania urlopu przejmie opiekę nad dzieckiem.
Urlop rodzicielski
Podczas urlopu rodzicielskiego nadal wypłacany jest zasiłek macierzyński. Co ważne, jest to urlop, który ustawa dzieli między oboje rodziców – jedno z nich ma na wyłączność minimum 9 tygodni. Pełen wymiar urlopu obejmuje:
- 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 43 tygodnie w przypadku ciąży mnogiej.
Rodzice dziecka spełniającego warunki określone w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” mają prawo do wykorzystania urlopu w większym zakresie. Wynosi on:
- 65 tygodni przy ciąży pojedynczej,
- 67 tygodni, jeśli urodziło się dwoje dzieci i więcej.
Każdemu z rodziców przysługuje 9 tygodni urlopu. Jest to część, której nie można przenieść na drugą osobę. Świadczenie można wykorzystać do ostatniego miesiąca kalendarzowego roku, w którym dziecko skończy 6 lat.
Co ważne, czas urlopu rodzicielskiego i macierzyńskiego można łączyć. Oznacza to, że ojciec może spędzić w domu czas, aby pomóc matce dziecka w pierwszych tygodniach po porodzie.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Zasiłek przysługuje wszystkim osobom, które odprowadzają składkę chorobową – w tym również osoby zatrudnione w ramach umowy cywilno-prawnej oraz prowadzące własną działalność.
Warto wiedzieć, że pracownica może wybrać wysokość zasiłku macierzyńskiego. Może ona wynosić:
- 100% podstawy wynagrodzenia za cały czas korzystania z urlopu macierzyńskiego, ale wówczas na urlopie rodzicielskim zasiłek wynosi 70% wynagrodzenia,
- 81,5% zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego, jeśli w ciągu 21 dni pracownica złoży wniosek do pracodawcy lub ZUS.
Za nieprzenaszalną część urlopu rodzicielskiego, która należy się ojcu, przysługuje zasiłek w wysokości 70%.
W przypadku osób, które pracowały na podstawie umowy cywilnoprawnej, kwota ta jest obliczana na podstawie przychodu z ostatnich 12 miesięcy.
Kontrole ZUS
Z punktu widzenia kobiety, która chce w przyszłości korzystać z urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego, istotne jest też podejście Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do sytuacji, w których doszło do zatrudnienia kobiety w zaawansowanej ciąży. W takim przypadku nierzadko zdarza się, że inspektorzy stwierdzają, że stosunek pracy został zawarty wyłącznie dla pozoru.
Warto przy tym jednak wiedzieć, że nie każdą umowę ZUS może zakwestionować. W tej sprawie wypowiadał się niejednokrotnie Sąd Najwyższy. W wyrokach wskazywał on przy tym, że zawarcie umowy w okresie ciąży nie może być traktowane jako naganne nawet w takiej sytuacji, gdy głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego. Dzieje się tak dlatego, że należy pod uwagę wziąć zwrot „dla pozoru” – mowa o takiej sytuacji, w której faktycznie pracownica nie podjęła pracy.
Zasiłek po rozwiązaniu umowy o pracę
Kobieta zatrudniona na umowę zlecenie może liczyć na ochronę na identycznych zasadach, jak kobiety zatrudnione w oparciu umowy o pracę – czyli nawet wtedy, jeżeli przed upływem urlopu macierzyńskiego umowa uległaby rozwiązaniu. Wówczas może ona w dalszym ciągu korzystać z zasiłku macierzyńskiego. Dzieje się tak dlatego, że w takiej sytuacji płatnikiem świadczeń jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
- w sytuacji, gdy tytuł do ubezpieczeń społecznych wygasł w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego;
- wtedy, gdy umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy przedłużona została do chwili porodu,
- w sytuacji, gdy zatrudnienie ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, w której kobieta była zatrudniona;
- jeśli dziecko urodzone zostanie już po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia), jednak zatrudnienie ustało w okresie ciąży z naruszeniem przepisów prawa przez pracodawcę;
- kiedy dziecko zostanie urodzone lub przyjęte na wychowanie w trakcie trwania urlopu wychowawczego.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego a działalność gospodarcza
W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej Twoja podstawa wymiaru zasiłku będzie równa przeciętnemu miesięcznemu przychodowi z ostatnich 12 miesięcy. To, od jakiej kwoty opłacasz składki na ubezpieczenie chorobowe, bezpośrednio wpływa na wysokość Twojego zasiłku. Możesz zadeklarować podstawę od minimum 60% do maksymalnie 250% przeciętnego wynagrodzenia.
Jak zwiększyć wysokość zasiłku? Aby otrzymać wyższy zasiłek, musisz odprowadzać składki od wyższej podstawy przez pełne 12 miesięcy przed nabyciem prawa do zasiłku. Jeśli robisz to krócej, zasiłek będzie proporcjonalnie niższy.
Przyszłe mamy prowadzące własną działalność gospodarczą i korzystające z preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne, czyli tzw. „mały ZUS”, mogą liczyć na zasiłek macierzyński, choć jego wysokość będzie dostosowana do niższej podstawy wymiaru składek, którą wybrały. Oznacza to, że może być niższy niż standardowe świadczenie, ale istnieje możliwość jego uzupełnienia do poziomu świadczenia rodzicielskiego, jeśli spełnione są określone warunki.
Preferencyjne składki są obliczane od 30% minimalnego wynagrodzenia, co bezpośrednio wpływa na kwotę zasiłku macierzyńskiego. Ważne jest, że jeśli przedsiębiorczyni otrzymywała zasiłek chorobowy przed zasiłkiem macierzyńskim lub planuje kolejne dziecko w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu poprzedniego zasiłku macierzyńskiego, nie jest wymagane ponowne ustalanie podstawy wymiaru zasiłku.
W okresie urlopu macierzyńskiego przedsiębiorczyni może kontynuować prowadzenie działalności, przy czym wymagane jest wówczas jedynie opłacanie składki zdrowotnej. W przypadku, gdy wysokość zasiłku macierzyńskiego nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego, przedsiębiorczyni może zostać zwolniona nawet z obowiązku płacenia tej składki.
Podsumowanie
Pojawienie się nowego członka rodziny to wyjątkowy czas. Zadbanie o formalności wcześniej pozwoli cieszyć się nim ze spokojną głową, bez obaw o finansowe zabezpieczenie rodziny.
W razie wyjątkowych sytuacji zawsze warto sprawdzić aktualne informacje na stronie ZUS.
