L4 i choroby zawodowe

Fałszywe zwolnienie lekarskie i jego konsekwencje

13 grudnia 2023

4 z 5

Ocena: 4 z 5 | 8 głosów

8 głosów

9 komentarzy
Fałszywe zwolnienie lekarskie i jego konsekwencje
Zwolnienie lekarskie to nie sposób na dodatkowy odpoczynek, ale świadczenie służące zabezpieczeniu finansów osoby, która jest w okresie rekonwalescencji. Zrozum, kto i kiedy może kontrolować pracownika na zwolnieniu lekarskim i jakie są konsekwencje nadużywania zwolnień.

Zwolnienie lekarskie, które usprawiedliwia nieobecność pracownika w zakładzie pracy, zawsze jest wydawane przez lekarza. To on stwierdza, czy jego pacjent powinien otrzymać dni wolne dla regeneracji organizmu. Aby jednak na tym polu nie dochodziło do nadużyć, ustawodawca umożliwił zarówno pracodawcom, jak i inspektorom z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przeprowadzanie kontroli wśród pracowników, którzy korzystają z L4.

Najczęściej inspekcje przeprowadzają pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kontrola przebiega przy tym na dwóch płaszczyznach. Zgodnie z przepisami inspektorzy mają prawo sprawdzić prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności osoby zatrudnionej do pracy i jednocześnie sprawdzić, czy pracownik wykorzystuje przyznane mu zwolnienie lekarskie zgodnie z jego przeznaczeniem.

Problem z „lewymi” zwolnieniami ma ogromny zasięg

W 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w Polsce przeprowadził intensywne kontrole zwolnień lekarskich. W ciągu tych trzech kwartałów kwota cofniętych zasiłków w wyniku kontroli wyniosła ponad 8,973 mln zł, co stanowi wzrost o 39,8% w porównaniu z analogicznym okresem 2021 roku, kiedy to wynosiła 6,417 mln zł​​.

W całym roku 2022 ZUS przeprowadził niemal 337 tys. kontroli zwolnień lekarskich, co zaowocowało wstrzymaniem wypłaty zasiłków chorobowych w 20,6 tys. przypadków, na łączną kwotę 19,4 mln zł. W rezultacie łączna kwota obniżonych i cofniętych świadczeń chorobowych od stycznia do września 2023 r. osiągnęła niemal 130 mln zł​​.

Warto jednak zaznaczyć, że ogólna skala nadużywania zwolnień lekarskich w Polsce wydaje się stosunkowo niewielka w porównaniu z liczbą łącznych zwolnień lekarskich, a większość pracowników wykorzystuje L4 zgodnie z przeznaczeniem.

Jak wygląda kontrola?

Kontrola zwolnienia lekarskiego przeprowadzana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Polsce obejmuje kilka etapów i form, mających na celu weryfikację prawidłowości wykorzystywania zwolnienia oraz orzekania o czasowej niezdolności do pracy. Wyróżniamy dwie główne sytuacje, które podlegają monitoringowi:

  • Pracownicy ZUS sprawdzają, czy osoba na zwolnieniu lekarskim rzeczywiście przebywa w domu i nie wykonuje innych aktywności, które mogłyby wydłużyć okres rekonwalescencji, na przykład pracy zawodowej czy innych zajęć, takich jak remont mieszkania. Kontrola ta może być również przeprowadzana przez pracodawców i nie wymaga uprzedniej zapowiedzi.
  • Lekarze orzecznicy ZUS weryfikują, czy osoba korzystająca ze zwolnienia lekarskiego (e-ZLA) nadal jest chora i czy konieczne jest kontynuowanie zwolnienia, czy też należy je skrócić. Kontrola ta może odbywać się zarówno poprzez bezpośrednią wizytę kontrolującego u pacjenta, jak i w oparciu o dokumentację medyczną, na podstawie której lekarz wystawił zwolnienie.

Kontrolerzy mogą odwiedzić osobę na zwolnieniu lekarskim w jej domu, aby sprawdzić, czy rzeczywiście tam jest i przestrzega zaleceń lekarskich. Kontrola może odbywać się także telefonicznie lub poprzez weryfikację danych medycznych. W przypadku stwierdzenia, że osoba na zwolnieniu lekarskim nie przestrzega warunków zwolnienia, może dojść do wstrzymania świadczeń. Jeżeli zasiłek został już wypłacony, ZUS może nakazać jego zwrot.

Szukasz pracy?

Konstruktor maszyn/form stalowych

OREX Rotomoulding machines

  • 6 000-8 000 zł brutto / mc
  • Chybie
Dodana

Kasjer / Kasjerka - Wrocław (Bielany)

Leroy Merlin Polska Sp. z o.o.

  • 4 500-5 300 zł brutto / mc
  • Bielany Wrocławskie
Dodana

Pracownik / Pracownica magazynu sklepu - Wrocław (Bielany)

Leroy Merlin Polska Sp. z o.o.

  • 4 700-6 400 zł brutto / mc
  • Bielany Wrocławskie
Dodana

Doradca / Doradczyni klienta - Wrocław (Bielany)

Leroy Merlin Polska Sp. z o.o.

  • 4 600-6 200 zł brutto / mc
  • Bielany Wrocławskie
Dodana

Doradca / Doradczyni klienta - Wrocław (Krakowska)

Leroy Merlin Polska Sp. z o.o.

  • 4 600-6 200 zł brutto / mc
  • Wrocław
Dodana

Osoba poddana kontroli ma prawo do poznania powodu oraz zakresu kontroli, a także może wnosić uwagi do stwierdzeń kontrolera. Warto zaznaczyć, że proces kontroli zwolnień lekarskich jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawa i ma na celu zapobieganie nadużyciom. ZUS regularnie informuje o wynikach swoich działań kontrolnych, co ma służyć także działaniom prewencyjnym wobec nadużywania zwolnień lekarskich​​​​.

Jakie są konsekwencje nadużywania L4?

Kontrola zwolnienia lekarskiego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub pracodawcę w Polsce może prowadzić do poważnych konsekwencji dla pracownika, jeśli zostanie uznane, że L4 jest wykorzystywane w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem.

Jeśli pracodawca lub inspektorzy ZUS ustalą, że zwolnienie lekarskie jest nadużywane, pracownik może stracić prawo do zasiłku chorobowego za cały okres, przez który pozostawał na zwolnieniu lekarskim. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wcześniej przebywał w szpitalu lub innej placówce leczniczej. Wówczas zasiłek jest odbierany tylko za okres po wypisaniu ze szpitala. Ponadto, jeśli zostanie stwierdzone, że pracownik nie wykorzystywał zwolnienia zgodnie z jego celem, może on również zostać zobowiązany do zwrotu otrzymanych środków​​​​​​.

Z punktu widzenia pracodawcy, nadużycie zwolnienia lekarskiego przez pracownika może być podstawą do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, ponieważ jest uznawane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że korzystając ze zwolnienia lekarskiego, pracownik jest zobowiązany do wykonywania zaleceń lekarza. Traktowanie zwolnienia jako dodatkowego, płatnego urlopu może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Dlaczego należy przestrzegać zaleceń lekarza?

Wśród najczęściej odnotowywanych rodzajów uchybień, które związane są z wykorzystywaniem zwolnień lekarskich, wskazać trzeba na ignorowanie zaleceń lekarza. W ten sposób pracownik nie korzysta z otrzymanego zwolnienia w sposób właściwy, co może zaowocować tym, że nie będzie w stanie powrócić do pracy we wstępnie określonym terminie. To jednak tylko początek listy grzechów pracowników, którzy bardzo często „zapominają” o zaleceniach swoich lekarzy.

 

Video

Pracownik pracuje u innego pracodawcy podczas zwolnienia lekarskiego

Zdarza się, że pracownicy starają się o zwolnienie lekarskie, gdyż chcą chwilowo podjąć inną pracę. Takie działanie jest nie tylko nieetyczne, ale również zabronione. Ustawodawca nie zezwala na wykorzystywanie zwolnień lekarskich do innych celów niż powrót do zdrowia – samo L4 orzeka chwilową niezdolność do pracy. Warto przy tym wskazać, że zgodnie z przepisami mowa tu nie tylko o działaniach podejmowanych w oparciu o umowę o pracę, ale również wykonywaniu zadań na podstawie umów o charakterze cywilnoprawnym (umowa o dzieło, zlecenie). Jeśli na przykład chcesz wyjechać za granicę, żeby dorobić, nie możesz zrobić tego w trakcie L4.

Zakaz ten dotyczy także tych pracowników, którzy prowadzą działalność gospodarczą i jednocześnie pracują na podstawie umowy o pracę. Bez znaczenia jest tu również fakt, że wykonywana praca nie obciąża organizmu. Takie działanie, jak podkreślono, jest nieetyczne - przebywając na zwolnieniu lekarskim, pracownik powinien skupić się na odzyskaniu pełni sił.

Konsekwencje za nie przestrzeganie zaleceń lekarza

Jeśli kontrola przeprowadzona przez pracodawcę lub ZUS stwierdzi, że pracownik pracuje lub nie stosuje się do zaleceń lekarza podczas zwolnienia lekarskiego, może to prowadzić do wyciągnięcia konsekwencji. Jakich?

Jeśli kontrola wykryje nadużycie L4, wówczas pracownik:

  • Może stracić prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. Jest to szczególnie istotne, gdy kontrola wykaże, że pracownik był aktywny zawodowo lub nie przestrzegał zaleceń lekarza mających na celu przyspieszenie powrotu do zdrowia. W takim przypadku pracownik może zostać zobowiązany do zwrotu już wypłaconego zasiłku chorobowego​​​​​​.
  • Może stracić pracę, ponieważ pracodawca ma prawo uznać, że naruszenie zasad zwolnienia lekarskiego stanowi zarazem ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. W rezultacie może to prowadzić do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, czyli zwolnienia dyscyplinarnego. Sąd Najwyższy podkreślał, że wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem może być uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych​​.
  • Może zyskać niekorzystną reputację. Nadużycie zwolnienia lekarskiego może negatywnie wpłynąć na postrzeganie pracownika oraz relacje z obecnym i przyszłymi pracodawcami. Nieuczciwe zachowanie może prowadzić do utraty zaufania i trudności w znalezieniu zatrudnienia w przyszłości​​.

Warto zaznaczyć, że każdy przypadek jest oceniany indywidualnie, a decyzje dotyczące konsekwencji są uzależnione od okoliczności danego przypadku, w tym od zasad obowiązujących u danego pracodawcy. W razie wątpliwości zaleca się skonsultowanie się z radcą prawnym lub specjalistą ds. prawa pracy.

Kto może przeprowadzić kontrolę pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim?

Każdy pracodawca w Polsce ma prawo do przeprowadzania kontroli pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim, jednak nie zawsze może zrobić to osobiście. To uprawnienie wynika z art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz jest zgodne z art. 92 Kodeksu pracy. Pracodawca może przeprowadzić kontrolę samodzielnie lub zlecić ją innemu pracownikowi, który powinien posiadać imienne upoważnienie wydane przez pracodawcę.

W przypadku, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób i chce przeprowadzić kontrolę zwolnienia lekarskiego, musi wystąpić o to do oddziału ZUS, który wypłaca zasiłki chorobowe, opiekuńcze lub świadczenia rehabilitacyjne jego pracownikom​​​​.

Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) również ma prawo do przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przez pracowników. ZUS może wszcząć postępowanie kontrolne także w oparciu o wniosek pracodawcy.

Osoba kontrolująca Podstawa kontroli Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystania L4
Inspektorzy ZUS Sprawdzają zgodność z przeznaczeniem zwolnienia Strata całego lub części zasiłku chorobowego, zwrot pobranego świadczenia
Pracodawca Podejrzenie nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia Zwolnienie dyscyplinarne, konieczność zwrotu pobranego świadczenia

Kontrola przeprowadzona przez ZUS obejmuje weryfikację, czy pracownik faktycznie jest niezdolny do pracy i przestrzega zaleceń lekarza. W ramach kontroli, lekarze orzecznicy ZUS mogą odwiedzać pracowników w ich miejscu zamieszkania lub pobytu, a także mogą żądać dostarczenia dodatkowej dokumentacji medycznej oraz przeprowadzać dodatkowe badania specjalistyczne​​.

Sprawdź: Kontrola chorego pracownika - kto i kiedy może ją przeprowadzać?

Podsumowanie

Kontrole zwolnień lekarskich w Polsce są istotnym narzędziem w rękach pracodawców oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, mającym na celu zapewnienie, że zwolnienia są wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem. Zarówno pracodawcy, jak i inspektorzy ZUS mają uprawnienia do sprawdzenia, czy pracownicy rzeczywiście są niezdolni do pracy i czy przestrzegają zaleceń lekarskich.

W przypadku stwierdzenia nadużycia, konsekwencje dla pracownika mogą być poważne, włączając w to utratę prawa do zasiłku chorobowego, a nawet zwolnienie dyscyplinarne. Monitorowanie zwolnień lekarskich jest ważne dla utrzymania prawidłowego funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych oraz dla zapobiegania nadużywaniu zwolnień lekarskich.

Najczęściej zadawane pytania

Kto może kontrolować pracownika na zwolnieniu lekarskim?

Kontroli pracownika na zwolnieniu lekarskim mogą dokonać inspektorzy ZUS-u oraz pracodawca, jeżeli ma podejrzenia co do prawidłowego wykorzystania zwolnienia.

Jakie są konsekwencje nadużywania zwolnienia lekarskiego?

Nadużywanie zwolnienia lekarskiego może prowadzić do utraty całego lub części zasiłku chorobowego oraz do konsekwencji dyscyplinarnych, włączając zwolnienie.

Jakie świadczenia przysługują pracownikowi na zwolnieniu lekarskim?

W pierwszych 33 dniach choroby świadczenia wypłaca pracodawca, potem obowiązek ten przechodzi na ZUS.

Czy pracodawca może zawsze zwolnić pracownika za nadużycie zwolnienia lekarskiego?

Zwolnienie dyscyplinarne jest ostatecznym rozwiązaniem i jego zastosowanie może być poddane ocenie sądu, który może nie zgodzić się z decyzją pracodawcy.

Czy pracownik na zwolnieniu lekarskim może wykonywać inne czynności służbowe?

Pracownik na zwolnieniu lekarskim powinien skupić się na regeneracji i powrocie do zdrowia, nie powinien wykonywać innych czynności służbowych.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Anna Różak

Copywriterka, autorka głównie dla branży HR. Piszę o rekrutacji, benefitach pracowniczych, jestem na bieżąco ze zmianami w prawie pracy.

Prywatnie mnóstwo czytam i opiekuję się najpiękniejszym kundelkiem po tej stronie Wisły.

9 komentarzy

olga

olga

Teraz tego się chyba nie da zrobić. By musiała jakaś sekretarka na jana puścić od legalnego lekarza takie zwolnienie Chociaż kto wie jakie są luki w tym.
Tola

Tola

Chyba już bardzo trudno będzie z czymś takim robiło się wśród ludzi. Kiedyś wiele takich spraw przechodziło łatwiej.
pacjent

pacjent

Tak samo twierdzę - co Patryk. Teraz wydawane są elektroniczne L4 do pracodawcy. Nie da się zrobić fałszywego L4, bo to na pewno wpadka by była. Z kolei jak ktoś dostał "lewe" L4 od lekarza, anie był chory na daną chorobę, to trudne do udowodnienia.
Patryk

Patryk

Oj chyba już teraz nie ma takiej opcji. By musiał lekarz być wciągnięty w temat i elektronicznie wpisywać do kartoteki te oszustwa, czy się mylę?
Karol Wielki

Karol Wielki

A po co mieć fałszywe zwolnienie lekarskie??????????? Chyba nikt nie jest taki głupi, że wie doskonale, jakie kłopoty miałby......... pozdrawiam............
Rosos

Rosos

Teraz chyba zostało to bardzo ukrócone. Nie jest bowiem możliwe jakieś kombinowanie z papierowymi zwolnieniami. To wszystko jest bardzo ciekawa opcja w praktyce.
Maja

Maja

Jak jest elektroniczne to fałszywe by musiał sam spreparować w papierach lekarz po znajomości. No ale samo w sobie wtedy nie będzie fałszywe jako plik wysyłany do zakładu.
Jakub Polak

Jakub Polak

Teraz chyba jest o wiele trudniej o takie spreparowanie jak wszystko idzie z neta. Z drugiej strony przecież jawnie ktoś wysyłający może fałszerstwo zrealizować.
Ala

Ala

Teraz tego się już chyba nie dałoby zrobić, jak wszystko idzie elektronicznie. Jedynie fałszywe może być dogadanie się ze znajomym lekarzem co wysyła takie zgłoszenie do firmy.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.