Pracodawca - prawa i obowiązki

Przestój w pracy – Twoje prawa i wynagrodzenie

14 listopada 2023

4 z 5

Ocena: 4 z 5 | 29 głosów

29 głosów

3 komentarze
Przestój w pracy – Twoje prawa i wynagrodzenie
W artykule szczegółowo omówiono interpretacje i konsekwencje przepisów dotyczących przestoju, uwzględniając zarówno krajowe regulacje, jak i wytyczne Unii Europejskiej. Dowiesz się, w jakich sytuacjach może wystąpić przestój oraz poznasz obowiązki pracodawcy wynikające z tej sytuacji.

Kwestia przestoju dotyczy wielu przedsiębiorstw i jest bolesna zwłaszcza dla tych, którzy zajmują się produkcją. Ze względu na to została uregulowana w kodeksie pracy.

Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
art. 81 § 1 Kodeksu pracy

Jak to interpretować? Czy czas przestoju należy liczyć do czasu pracy?

Kiedy mowa o przestoju?

Dobrym przykładem przestoju jest sytuacja, w której w zakładzie pracy następuje przerwa w dostawie energii lub brakuje surowców, które są niezbędne do uruchomienia linii produkcyjnych. Czynniki wywołujące przestój można podzielić na:

  • techniczne,
  • organizacyjne.

Niezależnie od tego, co wywołuje niemożność wykonywania przez pracowników ich obowiązków, że ryzyko i konsekwencje wystąpienia takiej sytuacji ponoszą właśnie przedsiębiorcy. Z tego też względu pracownicy nie muszą nieodopłatnie odrabiać czasu przestoju, choć pracodawca może im zlecić nadgodziny.

Video

Szukasz pracy?

Magazynier - operator wózka widłowego

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Kielce
Dodana

Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Kielce
Dodana

Kierowca C+E

WOJTAN TRANSPORT SP.J.

  • 8 000 zł netto / mc
  • Dąbrowa Górnicza
Dodana

Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Nowiny
Dodana

Pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 4 500-4 950 zł netto / mc
  • Bliżyn
Dodana

Wytyczne Unii Europejskiej dotyczące przestoju w pracy

W kwestii przestoju w pracy ważne są przepisy Unii Europejskiej, a zwłaszcza Dyrektywa 2003/88/WE z 4 listopada 2003 roku. Na jej podstawie dostosowano polski Kodeks pracy i inne ustawy. Obecne prawo wymaga, aby pracodawca liczył czas przestoju jako czas pracy pracownika.

Taką interpretację potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 27 stycznia 2009 roku (sygn. akt II PK 140/08). Przestój jest sytuacją rzadką i wyjątkową. Jeśli to możliwe, pracodawca powinien zlecić pracownikowi inne obowiązki, za które ten otrzymuje wynagrodzenie co najmniej równe wynagrodzeniu zasadniczemu.

nadgodziny">Odrabianie przestoju? To już nadgodziny

Mimo że przestój jest zaliczany do czasu pracy, to pracownicy mogą zostać po godzinach, aby nadrobić swoje obowiązki. Jednak wówczas są to już nadgodziny. Pracodawca może powołać się na swoje szczególne potrzeby (art. 151 § 1 Kodeksu pracy), ale musi liczyć się z koniecznością wypłaty dodatkowych pieniędzy.

W zależności od tego, w jaki dzień tygodnia mają miejsce nadgodziny, dodatek wynosi:
  • 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedzielę i święta niebędące dla pracownika dniami pracy (zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy) i w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
  • 50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdy inny dzień niż określone powyżej.

Jeżeli pracodawca nie dostosuje się do tych wytycznych, złamie prawa zatrudnionych i może zostać pociągnięty do odpowiedzialności lub ukarany grzywną.

Przestój w pracy – co jeszcze warto o nim wiedzieć?

Zimowy okres to zazwyczaj trudny czas dla firm działających w branży turystycznej, rolnictwie czy budownictwie. Większość z takich podmiotów ma mniej zleceń i czeka na wiosnę, by móc intensywniej funkcjonować. W sytuacji, gdy w zakładzie pracy pojawia się problem z zamówieniami, pracodawca musi też uporać się z koniecznością zapewnienia swoim podwładnym pracy. W takiej sytuacji nie jest jednak możliwe wprowadzenie przestoju z art. 81 Kodeksu pracy. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy. Warto poświęcić ten czas na przykład na:

  • szkolenia,
  • porządkowanie dokumentów,
  • analizę i przygotowanie nowych procedur.

Oddelegowanie do innej pracy na czas przestoju

W przypadku przestoju w pracy istnieje możliwość, że pracownik zostanie poproszony o wykonanie innych zadań. Za tę pracę otrzymuje on co najmniej takie samo wynagrodzenie, jakie przysługiwałoby mu za okres przestoju. Jeśli jednak przestój wynika z błędu pracownika, wtedy wynagrodzenie należy mu się tylko za wykonaną pracę, zgodnie z art. 81 § 3 Kodeksu pracy.

Z kolei gdy przestój jest efektem niekorzystnych warunków atmosferycznych, co ma miejsce w branżach takich jak rolnictwo, budownictwo czy turystyka, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za ten czas. Wyjątek stanowią sytuacje, gdzie inne regulacje, jak regulaminy wynagradzania czy układy zbiorowe pracy, stanowią inaczej. W takich okolicznościach pracodawca może zlecić pracownikowi inną pracę, zgodnie z art. 81 § 4 Kodeksu pracy i za nią należy się wynagrodzenie, chyba że wewnętrzne przepisy firmy stanowią inaczej.

Pracodawca wysyła na urlop na czas przestoju

Firmy na różne sposoby rozwiązują problem z sezonowym brakiem pracy. Jednym z często stosowanych jest wysyłanie pracowników na urlop. Ma to swoje dobre strony – pracownicy mogą wykorzystać przysługujące im dni wolne i odpocząć. W takim przypadku dochodzi jednak do odgórnego wyznaczenia terminu urlopu przez pracodawcę, nawet dla całej załogi.

Takie działanie rodzi pytanie, co z faktem, że podmiot zatrudniający powinien uzgadniać urlop ze swoimi podwładnymi? Rozwiązaniem może być sporządzenie planu urlopów, który następnie zostanie zaakceptowany przez pracowników.

Praca w innej firmie na czas przestoju

Innym rozwiązaniem, stosowanym przez pracodawców rzadziej niż urlop wypoczynkowy, jest ustalenie z pracownikami, że w okresie braku pracy rozpoczną oni świadczenie pracy na rzecz innego podmiotu. Takie rozwiązanie sprawdza się np. wówczas, gdy pracodawca prowadzi dwie firmy lub ściśle współpracuje z innym przedsiębiorcą. Dzięki takiej współpracy możliwe jest uchronienie pracowników przed zwolnieniami czy koniecznością korzystania z urlopu wyłącznie w niektórych miesiącach roku.

Jak załatwić formalności? Pracodawcy muszą pamiętać o treści art. 174 (1) Kodeksu pracy. Zgodnie z nim podmiot zatrudniający udziela pracownikowi „urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami”. Ważne jest, by pracodawca pozyskał wyrażoną na piśmie zgodę swojego podwładnego.

Po zakończeniu wykonywania pracy na rzecz innego podmiotu pracownik powinien powrócić do swojego macierzystego zakładu pracy. Z jego punktu widzenia ważne może być to, że taki urlop bezpłatny nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia pracowniczego, o czym powinien go poinformować pracodawca.

Wynagrodzenie postojowe

Pracownik, który był gotowy do świadczenia pracy, ale z przyczyn dotyczących pracodawcy jej nie wykonywał, musi otrzymać wynagrodzenie za czas przestoju.

Stawka takiego wynagrodzenia jest uzależniona od osobistego zaszeregowania, które określa stawka godzinowa lub miesięczna. W przypadku, gdy taki składnik nie został określony podczas ustalania warunków pracy, wynagrodzenie postojowe wynosi 60% wynagrodzenia, lecz nie może być niższe niż minimalna stawka wynagrodzenia za pracę – zapis ten znajduje się w art. 81 § 1 Kodeksu pracy.

Wynagrodzenie za czas przestoju należy się pracownikowi wyłącznie w sytuacji, gdy do przerwy doszło z winy pracodawcy – jeśli jest ona winą pracownika, to wynagrodzenie nie należy się.

Z racji tego, że wynagrodzenie za przestój jest zależne od osobistego zaszeregowania pracownika, nie wlicza się do niego żadnych dopłat czy dodatków – oblicza się je na podstawie wynagrodzenia zasadniczego. Wyjątkiem jest dodatek funkcyjny, który otrzymują pracownicy zatrudnieni na kierowniczych stanowiskach. Jeśli więc takie wynagrodzenie nie zostało w umowie wyodrębnione, to pracownik może liczyć na 60% wynagrodzenia.

W przypadku, gdy pensja za pracę jest określona w stawce miesięcznej, to w celu obliczenia wynagrodzenia przestojowego należy:
  • podzielić wynagrodzenie miesięczne przez liczbę godzin, jaka jest do przepracowania w danym miesiącu,
  • otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę godzin, jaka zostałaby przepracowana w ramach normalnego czasu pracy.

Jeśli pracownik otrzymuje stawkę godzinową, to godzinę wynagrodzenia w czasie przestoju liczy się tak samo, jak tę wynikającą z umowy o pracę. W przypadku, gdy liczba godzin przestoju jest większa, należy kwotę z umowy pomnożyć przez liczbę godzin przestoju. 

Podsumowanie

Zgodnie z Kodeksem pracy i wytycznymi UE, przepisy gwarantują pracownikom wynagrodzenie za czas, kiedy nie mogą pracować z powodów leżących po stronie pracodawcy. Ci są zobowiązani uwzględniać czas przestoju jako czas pracy i wypłacać wynagrodzenie zgodne z osobistym zaszeregowaniem pracownika, nie niższe niż 60% ustalonego wynagrodzenia lub minimalnej stawki wynagrodzenia za pracę.

W przypadku przestoju z winy pracownika, wynagrodzenie przysługuje mu jedynie za wykonaną pracę. Dodatkowo, pracownicy mogą być delegowani do innych zadań, za które otrzymują wynagrodzenie równoważne temu zasadniczemu. Pracodawcy, którzy nie przestrzegają tych zasad, mogą być pociągnięci do odpowiedzialności prawnej.

To może Cię również zainteresować

Prawa pracownika - nawet nie wiesz, ile Ci się należy

Najczęściej zadawane pytania

Czym jest przestój w kodeksie pracy?

Przestój w kodeksie pracy to okres, gdy pracownik jest gotów do świadczenia pracy, ale z przyczyn dotyczących pracodawcy nie jest w stanie jej wykonywać.

Czy pracownik otrzymuje wynagrodzenie za czas przestoju ekonomicznego?

Tak, pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie za czas przestoju, jeżeli przestój nastąpił z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Czym jest płatny przestój w pracy?

Płatny przestój w pracy to okres, w którym pracownik nie wykonuje pracy, ale otrzymuje za niego wynagrodzenie, zgodnie z regulacjami kodeksu pracy.

Czy pracownik może pracować w innej firmie podczas przestoju?

Tak, pracownik może pracować dla innego pracodawcy podczas przestoju, pod warunkiem, że otrzymał na to pisemną zgodę od swojego obecnego pracodawcy.

Jak obliczyć wynagrodzenie za czas przestoju w pracy?

Wynagrodzenie za czas przestoju zależy od osobistego zaszeregowania pracownika i określa się je na podstawie stawki godzinowej lub miesięcznej. W przypadku braku takiego składnika wynagrodzenie przestojowe wynosi 60% wynagrodzenia, lecz nie może być niższe niż minimalna stawka wynagrodzenia za pracę.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Anna Różak

Copywriterka, autorka głównie dla branży HR. Piszę o rekrutacji, benefitach pracowniczych, jestem na bieżąco ze zmianami w prawie pracy.

Prywatnie mnóstwo czytam i opiekuję się najpiękniejszym kundelkiem po tej stronie Wisły.

3 komentarze

Zimko

Zimko

Przestój w zakładzie pracy to rzadkie zjawisko. U mnie w pracy jest zawsze planowany przestój w miesiącu lipcu i wtedy większość pracowników bierze urlop. Ci co nie biorą to są potrzebni w pracy, do wykonywania prac remontowych... Wytyczne Unii Europejskiej dokładnie mówią o przestoju nieplanowanym...
Jola

Jola

Przestój nieplanowany to bardzo rzadko się zdarza w zakładzie pracy. U nas w pracy od rana nie było prądu. Dowiedzieliśmy się, że prąd będzie za 10 godzin. Nie dało się wykonywać pracy przy komputerze. Uporządkowaliśmy dokumenty i poszliśmy do domu. Za ten dzień mieliśmy płacone, bo nie było nasza winą, że nie było prądu. Przepisy Unii Europejskiej w tym zakresie(Dyrektywa 2003/88/WE) zajmuj się tym zagadnieniem.
HR11

HR11

Chociaż nie istnieje żadna nakazowa i gwarantowana metoda, aby stać się „najlepszym liderem w historii”, istnieje wiele rzeczy, które można zrobić, aby zapewnić swoim pracownikom ciągłe podążanie we właściwym kierunku.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.