Spis treści
Definicję pracownika młodocianego znaleźć można w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 190 to osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Co więcej, pracodawca może zatrudniać wyłącznie takie osoby, które ukończyły co najmniej gimnazjum i jednocześnie przedstawiły świadectwo lekarskie, które stwierdza, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Pracowników młodocianych zatrudniać można przy tym w celu przygotowania zawodowego lub przy pracy lekkiej.
Nauka zawodu pracowników młodocianych
Osoby młodociane, które nie posiadają kwalifikacji zawodowych, są zatrudniane głównie w celu przygotowania zawodowego. Warto pamiętać, że to może odbywać się w formie nauki zawodu, przyuczenia do wykonywania określonej pracy lub rzemieślniczego przygotowania zawodowego. Pracownicy młodociani są przy tym pod szczególną ochroną, która przejawia się na różnych płaszczyznach. Ta wyrażona jest między innymi w art. 196 Kodeksu pracy – podmioty zatrudniające mają obowiązek zawierania z nimi umów bezterminowych.
Co więcej, taka umowa z pracownikiem młodocianym musi określać w szczególności:
- rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
- czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
Generalną zasadą jest przy tym, że pracodawca zawiera z pracownikami młodocianymi umowy na czas nieokreślony. Wyjątkiem od tej zasady jest taka sytuacja, w której w prowadzonym przez niego zakładzie pracy zatrudnionych jest więcej pracowników młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb. Wówczas może ona zawrzeć z pracownikiem młodocianym umowę o pracę na czas określony, ale nie krótszy niż okres kształcenia.
Nieco inaczej wyglądają zasady dotyczące przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Takie przyuczenie może trwać od 3 do 6 miesięcy, a po jego ukończeniu pracownik otrzymuje zaświadczenie o gotowości do określonej pracy.
Kształcenie teoretyczne młodocianych
Na pracodawcy spoczywa też obowiązek, aby zagwarantować pracownikowi młodocianemu możliwość teoretycznego dokształcania się. W takiej sytuacji osoba zatrudniona powinna uczęszczać do zasadniczej szkoły zawodowej lub do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego. Warto przy tym wskazać na fakt, że z przepisów jasno wynika, że okres nauki zawodu – w ściśle określonych okolicznościach – może zostać przedłużony lub skrócony.
Jeśli więc pracodawca zatrudnia pracownika młodocianego w celu nauki zawodu, ma do wyboru dwie możliwości:
- skierować go na dokształcanie teoretyczne w szkole zawodowej lub ośrodku doskonalenia zawodowego,
- zorganizować dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie.
W tym drugim przypadku niezbędne jest zrealizowanie określonego programu edukacyjnego, a na koniec przeprowadzenie egzaminu ze zdobytej wiedzy. Koszty zarówno przeprowadzenia zajęć teoretycznych, jak i egzaminu (oraz ewentualnej poprawki), stoją wówczas po stronie pracodawcy.
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500-4 950 zł netto / mc
- Bliżyn
Stolarz
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Bielsko-Biała
Magazynier - operator wózka widłowego
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 100-6 000 zł brutto / mc
- Nowiny
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500 zł brutto / mc
- Kajetanów
Czas pracy młodocianych pracowników
Specjalne zasady pracy młodocianych obejmują również zasady dotyczące ich czasu pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 202) pracownik młodociany, który uczęszcza na zajęcia szkolne, nie powinien pracować w wymiarze powyżej 12 godzin tygodniowo oraz powyżej 2 godzin w dniu szkolnym. W dni wolne od szkoły oraz w okresie ferii lub wakacji może to być maksymalnie 7 godzin na dobę oraz 35 godzin w skali tygodnia.
Ponadto, dobowy wymiar czasu pracy zatrudnionych w wieku do 16 lat może wynosić najdłużej 6 godzin.
Wynagrodzenie uczniów
Za pracę w trakcie nauki zawodu lub przyuczania do zawodu pracownik młodociany ma prawo do wynagrodzenia. Stawka przysługująca takiemu pracownikowi jest ściśle uregulowana prawem. Wynagrodzenie oblicza się w stosunku procentowym do wysokości przeciętnej miesięcznej pensji w gospodarce narodowej w ubiegłym kwartale, a dokładną kwotę podaje do oficjalnej wiadomości co trzy miesiące GUS. Obecnie kwota przeciętnej pensji wynosi 4931,59 zł (za komunikatem z dnia 13 listopada 2019 r.).
- w I roku nauki – nie mniej niż 5% średniego wynagrodzenia,
- w II roku nauki – nie mniej niż 6% średniego wynagrodzenia,
- w III roku nauki – nie mniej niż 7% średniego wynagrodzenia.
Nie obejdzie się bez badań
Pracownik młodociany podlega – podobnie, jak każdy innym zatrudniony w oparciu o umowę o pracę – wstępnym badaniom lekarskim, badaniom okresowym i kontrolnym. Zgodnie bowiem z art. 191 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy pracodawcy wolno zatrudnić wyłącznie takiego młodocianego, który przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.
W sytuacji, gdy lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego pracownika, pracodawca ma obowiązek zmienić rodzaj zlecanej mu pracy, o ile ma taką możliwość. Jeśli nie, zmuszony jest niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić stosowne odszkodowanie (odpowiadające wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia).
Dla młodocianego tylko prace lekkie
Warto wskazać, że ochrona pracowników młodocianych jest związana również z faktem, że nie mogą oni wykonywać wszystkich prac. Mają to być prace lekkie, czyli takie, które nie mogą powodować zagrożenia dla życia, zdrowia czy rozwoju psychofizycznego młodocianego. Wykonywana praca nie może ponadto utrudniać spełniania obowiązków szkolnych przez młodocianego.
Każdy pracodawca zatrudniający młodocianych powinien zapoznać ich z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez nich wykonywania obowiązków. Taki wykaz może znaleźć się w regulaminie pracy, a w przypadku niewielkich firm w aneksach do umów.
Jak jednak określić, czy dane zadanie podpada pod prace lekkie? Przede wszystkim nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach im wzbronionych. Wykaz takich został opracowany przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. W związku z tym dokumentem pracodawcy mają między innymi obowiązek sporządzenia zakładowych wykazów prac wzbronionych i takich prac, które pracownicy młodociani mogą wykonywać wyłącznie w celu odbycia przygotowania zawodowego. Dodatkowe ograniczenia w tym zakresie dotyczą choćby dźwigania czy przenoszenia ciężarów (osobne normy ustalone zostały dla dziewcząt, osobne zaś dla chłopców). Pracodawca powinien przy tym – zlecając pracownikowi wykonanie określonych prac – mieć zawsze na uwadze ochronę jego zdrowia.
Każdy pracodawca powinien wiedzieć, czym się różnią zasady obowiązujące dorosłych pracowników, od regulacji obowiązujących przy zatrudnianiu pracowników młodocianych. Wiąże się to bowiem z kilkoma ważnymi kwestiami, których zbagatelizowanie może być potraktowane jako wykroczenie wobec zasad Kodeksu pracy i ukarane grzywną od 1000 do 30 000 zł (art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy).
Zgodnie z art. 190 § 1 Kodeksu pracy, młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Takich pracowników można zatrudniać tylko w dwóch celach. Mowa tu o przygotowaniu zawodowym, które odbywa się w formie nauki zawodu lub też przyuczenia do wykonywania pracy na określonym stanowisku lub też w innym celu, niemniej jednak tylko i wyłącznie przy pracach lekkich. Niezależnie od formy zatrudnienia pracownika młodocianego, zawierana umowa powinna zawierać wszystkie te elementy, które musi zawierać umowa o pracę podpisywana z pracownikiem dorosłym i dodatkowo konieczne jest wskazanie rodzaju pracy, czasu trwania oraz miejsca odbywania przygotowania zawodowego, jak i sposobu teoretycznego dokształcania się młodocianego.
Badania obowiązkowe
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie każdemu pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. To zobowiązanie odnosi się również do pracowników młodocianych. Warto zauważyć, że każdy młodociany podlega nie tylko badaniom wstępnym, ale również okresowym czy kontrolnym już w czasie zatrudnienia. Dodatkowym obwarowaniem jest tu fakt, iż podmiot zatrudniający może zatrudnić tylko i wyłącznie takiego młodocianego, który przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu. Inaczej mówiąc, ustawodawca zakazuje zatrudnienia młodocianego, który nie posiada lub też nie otrzymał stosownego zaświadczenia.
Lekarz orzeka negatywnie
W praktyce może dojść do sytuacji, w której lekarz orzeka, że praca na danym stanowisku zagraża zdrowiu młodocianego pracownika. Kwestia ta uregulowana jest w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 201 § 2: Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W żadnym przypadku pracodawca nie może narażać młodocianego i pozostawić go na dotychczasowym stanowisku pracy.
Tylko niektóre prace
Młodociany pracownik chroniony jest również w zakresie prac, które może on wykonywać. Warto zauważyć, że podmiot zatrudniający nie może zatrudniać pracowników młodocianych przy pracach wzbronionych. Wykaz takich znaleźć można w rozporządzeniu z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac. Wśród tych wymienić można między innymi prace z nadmiernym wysiłkiem fizycznym czy też transportem ciężarów, prace wykonywane w hałasie lub drganiach, jak i prace w obciążającym organizm mikroklimacie. Pracownik młodociany nie może też świadczyć pracy pod ziemią lub w podwyższonym czy obniżonym ciśnieniu.
Czas pracy
W stosunku do pracowników młodocianych obowiązuje również inny czas pracy. Mowa tu o tym, że czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę (art. 202 § 1), zaś czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę (art. 202 § 2). Do tego czasu wliczony jest też czas nauki, jaką młodociany pracownik odbywa w danym dniu. Warto przy tym pamiętać, że pracownik młodociany ma też większe prawa co do przerw. Mowa tu o tym, że jeżeli dobowy wymiar jego czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny, to ma on prawo do przerwy, która trwa nieprzerwanie 30 minut. Dodatkowo przerwa ta wliczana jest do czasu pracy.
Młodociany nie pracuje dłużej
Ochrona pracowników młodocianych przejawia się też w fakcie, iż nie mogą oni pracować w godzinach nadliczbowych czy porze nocnej, przy czym ta ostatnia przypada pomiędzy godzinami 22:00 a 6:00. Z punktu widzenia pracodawcy istotne jest, że zakaz ten jest zakazem bezwzględnym. Oznacza to tyle, że nie zostały przewidziane od niego żadne wyjątki. Inaczej mówiąc, zgoda młodocianego wyrażona nawet na piśmie czy też jakiekolwiek warunki szczególne nie mogą być podstawą do tego, że pozostanie on w pracy dłużej lub też będzie świadczył pracę w godzinach nocnych.
Szczególna ochrona zdrowia pracowników młodocianych przejawia się przede wszystkim w tym, że nie mogą oni być zatrudniani przy wykonywaniu niektórych prac. Ponadto, przysługuje im znacznie więcej dni wolnych. Pracownik młodociany może zgodnie z art. 205 § 4 Kodeksu pracy wystąpić o udzielenie mu w okresie ferii szkolnych bezpłatnego urlopu i to w wymiarze do 2 miesięcy łącznie z przysługującym mu urlopem wypoczynkowym. W zakresie pracy, które pracownik młodociany może wykonywać i których wykonywanie jest mu wzbronione, odwołać należy się do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Tych prac nie wykona pracownik młodociany
Pracownicy młodociani nie mogą wykonywać wielu prac. Większość z nich związana jest z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów. Ponadto, młodociani nie mogą wykonywać prac w obciążającym organizm mikroklimacie, czynności w pomieszczeniach, które nie są właściwie oświetlone, jak również prac w hałasie czy drganiach. Dodatkowo młodociani nie mogą być angażowani do świadczenia pracy w polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych czy też w warunkach, które narażałyby ich na promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe czy podczerwone. Przełożeni nie mogą pracowników młodocianych oddelegować do pracy poniżej poziomu gruntu i na wysokości, zabronione jest też polecanie wykonywania im prac w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu czy prac ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi.
Do których prac wzbronionych pracownik młodociany zostanie dopuszczony?
Z punktu widzenia pracowników młodocianych, jak i pracodawców, którzy ich zatrudniają, istotne jest, że do niektórych prac wzbronionych można dopuścić młodocianych. Mowa tu przede wszystkim o tych pracach i takim zakresie, który jest niezbędny do przygotowania zawodowego. Warto jednak zauważyć, że wówczas prace wzbronione muszą być przewidziane w programie praktycznej nauki zawodu. Dodatkowo ważne jest, aby pracownicy młodociani nie byli w tym przypadku zatrudnieni w charakterze pracowników stałych. Ich praca powinna być wyłącznie związana z praktycznym zapoznaniem się z podstawami, które są niezbędne, aby w okresie późniejszym świadczyć pracę w sposób jakościowy.
Bez badań młodociany nie pracuje
Ochrona zdrowia pracowników młodocianych polega również na tym, że nie mogą oni wykonywać prac bez wstępnych badań lekarskich. Ponadto, podlegają oni badaniom okresowym i kontrolnym w trakcie zatrudnienia i to zgodnie z art. 201 Kodeksu pracy. Z punktu widzenia pracodawców istotne jest, że pracownika młodocianego zawsze należy wysłać na badania wstępne i to niezależnie od tego, czy przedstawi on świadectwo lekarskie, z którego wynika, że nie ma przeciwwskazań, aby wykonywał on określone prace. Jeżeli jednak lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, to zgodnie z art. 201 § 2 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia?.
Obowiązek przekazania informacji
Pracownik młodociany, który podejmuje się świadczenia pracy, musi też być poinformowany o ewentualnych zagrożeniach. Obowiązek przekazania tych informacji spoczywa na pracodawcy. Zgodnie z art. 201 § 3 Kodeksu pracy: Pracodawca jest obowiązany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, które wiąże się z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami również przedstawicielowi młodocianego?. Punkt ten jest o tyle istotny, że to kolejny sposób, w jaki ustawodawca chroni zdrowie i życie pracowników młodocianych.
To może Cię również zainteresować
