Pracownik - prawa i obowiązki

Uprawnienia rodzicielskie - co musisz o nich wiedzieć?

1 lipca 2024

5 z 5

Ocena: 5 z 5 | 5 głosów

5 głosów

10 komentarzy
Uprawnienia rodzicielskie - co musisz o nich wiedzieć?
Rodzice świadczący pracę na podstawie umowy o pracę mogą skorzystać z kilku szczególnych uprawnień, np. możliwości odmowy pracy w godzinach nadliczbowych. Warto dowiedzieć się też kiedy i w jaki sposób wnioskować o dodatkowe dni wolne.

Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem

Ustawodawca przyznaje pracownikom będącym rodzicami szereg dodatkowych uprawnień. Wśród tych wymienić można m.in. prawo do 2 dodatkowych dni wolnych do opieki nad dzieckiem z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (dotyczy pracowników, którzy mają dzieci do 14 roku życia) czy możliwość odmowy pracy w godzinach nadliczbowych (dotyczy pracowników mających dzieci w wieku do 4 lat). To, czy pracownik zdecyduje się na skorzystanie z takich uprawnień, zależy wyłącznie od niego. Warto jednak wiedzieć, że pracodawca może wymagać złożenia pisemnych oświadczeń. O jakiej treści?

Wniosek o dzień wolny na opiekę nad dzieckiem

Naturalne jest, że pracownik, by otrzymać dzień wolny, musi napisać stosowny wniosek. Warto przy tym zauważyć, że taka informacja jest niezbędna dla pracodawcy, gdyż w przeciwnym razie nie ma on obowiązku udzielić swojemu podwładnemu takich dni. Ustawodawca nie zmusza bowiem pracownika, by wykorzystał on przysługujące mu wolne. W praktyce oznacza to, że rodzice (czy prawni opiekunowie dziecka) mogą, ale nie muszą korzystać z wszystkich uprawnień pracowniczych, jakie zostały przewidziane dla nich z myślą o wychowaniu dzieci.

Wzór wniosku o dzień wolny z tytułu opieki nad dzieckiem nie jest skomplikowany i przypomina każdy podobny dokument. Powinien zawierać przede wszystkim dane pracownika, czas i miejsce sporządzenia wniosku, informację o terminie, którego dotyczy prośba oraz podpis wnioskodawcy.

Video

Szukasz pracy?

Pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 4 500-4 950 zł brutto / mc
  • Występa
Dodana

Magazynier - operator wózka widłowego

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Nowiny
Dodana

Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Nowiny
Dodana

Stolarz

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • Bielsko-Biała
Dodana

Pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 4 500-4 950 zł brutto / mc
  • Bodzentyn
Dodana

Urlopy związane z rodzicielstwem – pamiętaj o poinformowaniu pracodawcy

Z dodatkowych uprawnień przewidzianych dla pracowników wychowujących dzieci skorzystać może każdy z pracujących rodziców. Ustawodawca ustanowił tu jednak ograniczenie. Według niego rodzicom najczęściej nie przysługuje możliwość jednoczesnego korzystania z poszczególnych uprawnień. W praktyce zatem, jeżeli pracują oni w różnych zakładach pracy, muszą złożyć stosowne oświadczenia o braku zamiaru lub zamiarze korzystania z uprawnień rodzicielskich.

Pisemne oświadczenie pracownika o opiece nad dzieckiem podmiot zatrudniający ma obowiązek umieścić w aktach osobowych, dokładniej zaś w ich części B. Ustawodawca nie określił przy tym częstotliwości składania przez zatrudnionych stosownych oświadczeń. Z tego względu duże pole do interpretacji ma pracodawca. Dokonane przez niego ustalenia powinny znaleźć się np. w wewnętrznym regulaminie firmy. Najczęściej też wymaga on, by jego podwładni składali oświadczenia na początku roku kalendarzowego.

Co powinno zawierać oświadczenie o opiece nad dzieckiem?

Zgodnie z art. 1891 Kodeksu pracy: „jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnień określonych w art. 148 pkt 3, art. 178 § 2, art. 1821 § 1, art. 183 § 3, art. 186 § 1-3, art. 1867 § 1 i art. 188 może korzystać jedno z nich”. A zatem każde z rodziców powinno złożyć oświadczenie i zawrzeć w nim stosowne dane.

W oświadczeniu o opiece trzeba zamieścić informacje:

  • o zamiarze korzystania z 2 dni opieki na dziecko,
  • dotyczące zgody lub odmowy na możliwość jego delegowania poza stałe miejsce pracy,
  • dotyczące zgody lub odmowy stosowania przerywanego czasu pracy,
  • dotyczące zgody lub odmowy pracy w porze nocnej,
  • dotyczące zgody lub odmowy pracy w godzinach nadliczbowych,
  • dotyczące zgody lub odmowy pracy powyżej 8 godzin na dobę np. w ruchu ciągłym.

Jednocześnie warto pamiętać o tym, że pracownik zainteresowany np. skorzystaniem z 2 dni opieki na dziecko, może wykorzystać je łącznie lub w różnych terminach. Pracodawca nie może nakazać mu wykorzystania ich w określonym przez siebie terminie.

Uprawnienia rodzicielskie

Uprawnienia związane z rodzicielstwem to przede wszystkim urlopy oraz szczególna ochrona, określona w Kodeksie Pracy. Istnieją m.in. przywileje przewidziane dla matek karmiących. Jeśli kobieta karmi dziecko piersią, to ma prawo do dwóch dodatkowych przerw w pracy – każda z nich trwa 45 minut, przy czym przerwy te mogą zostać udzielone łącznie na wniosek pracownicy. Pewne prawa przysługują już kobietom, które są w ciąży i dotyczą głównie ograniczeń pracodawców co do zlecania prac w określonych okolicznościach.

Pracodawca nie może zlecić kobiecie w ciąży bez jej wyraźnej zgody:

  • pracy w porze nocnej lub w godzinach nadliczbowych,
  • wyjazdu w delegacji poza stałe miejsce pracy,
  • pracy w systemie przerywanego czasu pracy.

Urlop po porodzie zależny jest od ilości dzieci przy jednym porodzie – na jedno dziecko otrzymuje się 20 tygodni, na dwoje 31 tygodni, na troje 33 tygodnie, na czworo 35 tygodni, na 5 i więcej 37 tygodni. Przed przewidywaną datą porodu można wykorzystać 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po upływie 14 tygodni urlopu macierzyńskiego można zrezygnować z pozostałej części tego urlopu na rzecz ojca dziecka. 

Po urodzeniu dziecka możliwy jest też urlop rodzicielski. Udzielany jest on jednorazowo lub nie więcej niż w 4 częściach, przy czym jedna musi przypadać bezpośrednio po drugiej. Urlop rodzicielski przysługuje do ukończenia 6. roku życia dziecka i ma długość 16 tygodni. Jest on przewidziany zarówno dla matki, jak i dla ojca dziecka.

Zasiłek macierzyński

Ubezpieczona — matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Okres wypłaty zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi:

  • 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
  • 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
  • 33 tygodnie w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
  • 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
  • 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Każdemu z ubezpieczonych — rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z powyższego wymiaru urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka.

Pracownik ma możliwość wyboru wysokości zasiłku macierzyńskiego, który będzie pobierany w okresie urlopu rodzicielskiego:

  • 100 proc. zasiłku za cały okres korzystania z urlopu macierzyńskiego - w takim przypadku za okres korzystania z urlopu rodzicielskiego oboje rodzice mają prawo do 70 proc. zasiłku
  • 81,5 proc. zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, jeśli w ciągu 21 dni złożysz do pracodawcy lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek,

przy czym za okres 9-tygodniowej nieprzenoszalnej części tego urlopu dla ojca dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Pracownica — matka dziecka może dzielić się z ojcem dziecka korzystaniem z zasiłku w wysokości 81,5%. Jedynie przez pierwsze 9 tygodni korzystania z zasiłku przez ojca dziecka, będzie on otrzymywał go w wysokości 70%.

To może Cię również zainteresować

Praca na urlopie macierzyńskim - poradnik

Najczęściej zadawane pytania

Jakie są uprawnienia rodzicielskie pracowników?

Pracownikom, którzy zostali rodzicami, przysługuje kilka przywilejów z tego tytułu. Oprócz urlopu macierzyńskiego (z którego części może skorzystać ojciec dziecka) oraz rodzicielskiego, mają oni prawo do otrzymania 2 dni wolnego na opiekę nad dzieckiem, a także odmowy wykonywania nadgodzin (w przypadku posiadania dziecka do lat 4).

Ile przysługuje urlopu macierzyńskiego?

Urlop macierzyński przysługuje w wymiarze: na jedno dziecko otrzymuje się 20 tygodni, na dwoje 31 tygodni, na troje 33 tygodnie, na czworo 35 tygodni, na 5 i więcej 37 tygodni. Po 14 tygodniu urlopu macierzyńskiego można zrezygnować z pozostałej jego części na rzecz ojca dziecka. 

Z jakich urlopów mogą korzystać pracujący rodzice?

Pracująca matka może skorzystać z urlopu macierzyńskiego (ojciec - z jego części). Rodzice mają także prawo do urlopu rodzicielskiego po macierzyńskim, a także do dodatkowych 2 dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem. Istnieje także możliwość uzyskania bezpłatnego urlopu wychowawczego.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Ewa Sztuczka-Mazur

Social Media Manager

Social Media Manager w branży HR, autorka tekstów, copywriterka, specjalistka Facebook ADS, wokalistka i pszczelarka.
Obecnie w Aplikuj.pl odpowiedzialna głównie za treści z obszaru miękkiego HR oraz prawa pracy.

10 komentarzy

Marek

Marek

Nie spodziewałam się, że te uprawnienia są tak dobrze uregulowane i że tak wiele mogę zyskać jako pracownik wychowujący dziecko. Dzięki temu artykułowi poczułam się bardziej pewnie w swoim życiu zawodowym i wiem, co mogę oczekiwać od potencjalnego pracodawcy.
doradca fin.

doradca fin.

Artykuł ten jest czymś, co powinien przeczytać każdy pracodawca w Polsce. Wiem, że moje podejście do uprawnień rodzicielskich może wymagać poprawy i poszerzenia. Mam nadzieję, że uda mi się wdrożyć odpowiednie procedury w mojej firmie i zapewnić moim pracownikom odpowiednie wsparcie w ich rodzinnych obowiązkach.
Paweł

Paweł

Właśnie złożyłem wniosek o dzień wolny z tytułu opieki nad dzieckiem i jestem zadowolony, że artykuł jest w stanie wyjaśnić wszelkie wątpliwości, które miałem. Dzięki temu teraz czuję się pewniej i wiem, co mam zrobić, aby uzyskać wolne z pracy, gdy moje dziecko będzie tego wymagało.
Nowicka

Nowicka

Bardzo ważne i cenne informacje dla rodziców pracujących. Może to pomóc w lepszym zrozumieniu swoich praw oraz w uzyskaniu odpowiednich uprawnień. Z pewnością jest to duża pomoc w dzisiejszych czasach, gdzie rodzicielstwo i praca często się ze sobą kłócą.
puszek okr

puszek okr

wszystko ładnie pieknie a co w sytuacji kiedy żona nie pracuje lub skonczyla jej sie umowa ,o tym nik nic nie wspomina...
rusek

rusek

No i wszystko jasne. Nie potrzeba nic więcej temat. Komplet informacji przekazany.
Marzena

Marzena

To bardzo ważne informacje jakie należy znać. Tym bardziej ludzie jakich to bezpośrednio dotyczy czy będzie powinni cały temat rozmyślać jak go zorganizować.
pracownica Jola

pracownica Jola

Uprawnienia rodzicielskie - co musisz o nich wiedzieć? Wszystko wiem z tego artykułu. Dziękuję.
Hustek

Hustek

Dobrze jest wiedzieć na dany temat więcej. Uprawnienia rodzicielskie są ważne dla zainteresowanych rodziców ale także dobrze wiedzieć jak to ma się do pracy.
Kamil Durczok i Cristiano Ronaldo

Kamil Durczok i Cristiano Ronaldo

+Super to jest!

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.