Nie brakuje osób, które interesują się sportem. Wiele z nich chce pracować w tej branży, aby łączyć przyjemne z pożytecznym. Niektórzy zastanawiają się zatem, jak zostać sędzia sportowym. Co jest niezbędne, aby można było pracować w tej roli? Z jakimi wyzwaniami stykają się na co dzień arbitrzy różnych dyscyplin? Czy do tego zawodu trzeba mieć jakieś szczególne predyspozycje? Z dzisiejszego wpisu dowiesz się również m.in. tego, jakie są zarobki w tej branży. Zapraszamy do lektury.
Jak zostać sędzią sportowym?
Wszystko tak naprawdę zależy od danej dyscypliny. Osoba zainteresowana takim zagadnieniem powinna zatem dowiedzieć się, jakie są zasady (w tym temacie) przygotowane przez poszczególne związki sportowe (np. kandydat na arbitra piłkarskiego powinien zgłosić się do odpowiedniego Wojewódzkiego Związku Piłki Nożnej). Nie da się ukryć, że w przypadku wielu dyscyplin wymagania są bardzo zbliżone. Zastanawiasz się, jak zostać sędzią sportowym (kod tego zawodu to 342206)?
Wiedz, że jednym z wymagań jest wiek. Na kursy organizowane przez związki sportowe bez żadnego problemu mogą zapisać się osoby pełnoletnie. Okazuje się, że młodsi także – jeśli masz jednak 16 lub 17 lat, to musisz posiadać zgodę opiekunów prawnych. W niektórych dyscyplinach kandydat na sędziego powinien posiadać wykształcenie średnie. Osoby, które cały czas się uczą (np. w liceach albo technikach) muszą przedstawić dokument potwierdzający, że kontynuują edukację. Co jeszcze jest wymagane? Zaświadczenie lekarskie potwierdzające dobry stan zdrowia. To nie wszystko. W zdecydowanej większości przypadków należy okazać dokument potwierdzający niekaralność.
Ile trwają takie kursy? Ten temat także jest zależny od dyscypliny. W przypadku futbolu (zdecydowanie najwięcej osób zapisuje się na kursy związane właśnie z tym tematem) szkolenia odbywają się w przeciągu około trzech miesięcy. Koszt kursu wynosi natomiast od 100 PLN do 200 PLN.
Jak wyglądają kursy na arbitra? Całość jest podzielona na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Kursanci mogą dowiedzieć się m.in. tego, jaka jest historia konkretnej dyscypliny, poznają przepisy, analizują sporne sytuacje, które miały miejsce w czasie prawdziwych wydarzeń sportowych itp. Na takich kursach zazwyczaj są też przeprowadzane zajęcia z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Na koniec każda osoba musi zdać najpierw egzamin teoretyczny, a potem praktyczny. Jak to wygląda np. w przypadku piłki nożnej? Na początku jest część teoretyczna składająca się z 30 pytań. Żeby zaliczyć egzamin, kursant musi mieć minimum 70% poprawnych odpowiedzi. Następnie należy poradzić sobie z etapem praktycznym. Kursanci wykonują sześć sprintów po 40 metrów (za każdym razem muszą pobiec w czasie krótszym niż 6,4 sekundy). To nie wszystko. Potem czeka na nich dziesięć okrążeń po 400 metrów. Każde 100 metrów jest podzielone na 75 metrów biegu i 25 metrów marszu. Jakie są tutaj wymogi czasowe? To maksymalnie 17 sekund na bieg oraz 24 sekundy na marsz.
Jak jeszcze można zdobyć kwalifikacje do wykonywania tego zawodu? Do wyboru są także placówki edukacyjne oferujące rozmaite kursy. Najłatwiej znaleźć szkolenia dotyczące piłki nożnej. Takie kursy trwają (w zależności od oferty podmiotu) od kilku tygodni do nawet kilkunastu miesięcy. Warto być jednak tutaj ostrożnym. Trzeba bowiem dokładnie dowiedzieć się, czy dokument potwierdzający kwalifikacje będzie potem respektowany przez konkretny związek sportowy.
Predyspozycje do zawodu sędziego sportowego
Wiesz już, jak zostać sędzią sportowym. Jakie zaś cechy trzeba posiadać, by w ogóle myśleć o takim zawodzie? Na pewno najłatwiej mają osoby, które interesują się konkretnym sportem. Dzięki temu znają już większość najważniejszych reguł. Potem, na kursie, będzie im o wiele łatwiej przyswoić mniej powszechne zasady obowiązujące w danej dyscyplinie. Dobry sędzia sportowy nie może jednak osiadać na laurach. W końcu reguły zmieniają się dość dynamicznie. Nie można zatem w 100% bazować na tym, czego nauczyliśmy się np. kilka lat temu. W piłce nożnej stosunkowo niedawno wprowadzono VAR, który nie był obecny wcześniej. Dobry sędzia musiał zatem szybko przyswoić nowe kwalifikacje związane z tym tematem. W przypadku wielu dyscyplin wymagana jest bardzo dobra kondycja.
Chcesz sędziować spotkania futbolowe? W takim razie wiedz, że arbitrzy główni w ciągu jednej potyczki przebiegają nawet… kilkanaście kilometrów (niejednokrotnie więcej niż niektórzy zawodnicy). Są jednak sporty, gdzie żelazna kondycja fizyczna nie jest aż tak konieczna. Chodzi nam np. o siatkówkę, tenis stołowy, skoki narciarskie, tenis ziemny itp.
Dobry sędzia sportowy powinien być silny psychicznie. Rozstrzyganie spornych sytuacji nie jest łatwe. Zazwyczaj zawodnicy obu stron próbują wpływać na arbitrów. Do tego dochodzi presja związana z trenerami, a także kibicami. Fachowiec nie może ulegać takim naciskom z zewnątrz. Nie da się ukryć, że dobry sędzia musi posiadać bardzo silny charakter. Arbitrzy powinni też szybko podejmować decyzje. Przydaje się zatem umiejętność pracy pod presją czasu. Ekspert od tej branży powinien być odpowiedzialny, punktualny (nie może spóźniać się na wydarzenia sportowe), a także dobrze zorganizowany. Sędzia sportowy zajmuje się nie tylko rozstrzyganiem spornych sytuacji. Trzeba liczyć się także z kilkoma formalnościami. Np. arbitrzy w piłce nożnej sprawdzają składy przed potyczkami (czy grają tylko zawodnicy zgłoszeni do rozgrywek itp.), a po zakończonych spotkaniach wypełniają formularze meczowe.
Sędzia sportowy – ścieżka kariery
Osoby zainteresowane wykonywaniem takiego zawodu powinny wiedzieć, jak wygląda ścieżka kariery w przypadku ich dyscypliny. Im bardziej prestiżowe wydarzenia do sędziowania, tym większe zarobki. Tak naprawdę w każdym sporcie istnieje możliwość awansu. Oczywiście, by tak się stało, dana osoba musi wyróżniać się na tle innych. Jak to wygląda w przypadku niektórych dyscyplin? Na początek weźmy pod lupę futbol.
Świeżo upieczony sędzia piłkarski najpierw jest arbitrem próbnym (przez około 30 potyczek). Potem może sędziować rozgrywki klasy C (jako arbiter główny lub liniowy). Marzy Ci się szybka kariera? Jeśli wszystko pójdzie po Twojej myśli, to w przyszłości będziesz sędziował spotkania Ekstraklasy, a potem nawet mecze w ramach Ligi Mistrzów, Ligi Europy, Mistrzostw Europy, czy Mistrzostw Świata.
Jak to wygląda w przypadku siatkówki? Tutaj także można piąć się po szczeblach kariery. Na początku otrzymasz tytuł „kandydat na sędziego”. Jakie są kolejne etapy? To klasa III, klasa II, klasa I, klasa związkowa, klasa państwowa i klasa międzynarodowa.
Jeśli chodzi o pływanie, to mamy nie tylko kilka poziomów, ale także wiele różnych stanowisk. Pewnie nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, ale w czasie jednego wydarzenia sportowego na basenie (szczególnie chodzi o prestiżowe imprezy) może pracować nawet… kilkadziesiąt osób z tej branży. Oprócz sędziego głównego mamy także m.in. sędziów celowniczych, mierzących czas, czy arbitrów oceniających poprawność stylu.
Zarobki sędziego sportowego
Niektórzy sędziowie traktują swoją pracę jako zajęcie dodatkowe. Dla innych (chodzi o zawodowców) to zaś główne źródło utrzymania. Od czego zależą zarobki? M.in. od rodzaju dyscypliny, poziomu rozgrywkowego, czy konkretnego stanowiska (np. w futbolu wynagrodzenia sędziów głównych i liniowych mocno się od siebie różnią). Jak to wygląda w praktyce? Osoby rozstrzygające spotkania piłkarskie w klasie C mogą liczyć na około 120 PLN brutto za mecz. Im wyższy poziom rozgrywkowy, tym większe zarobki. Arbitrzy w I Lidze i Ekstraklasie mogą utrzymywać się już wyłącznie z sędziowania. Dlaczego? Główny arbiter spotkań Ekstraklasy może liczyć na około 3600 PLN brutto (za jedno spotkanie). Sędzia boczny otrzymuje zaś około 2000 PLN brutto. Do tego najlepsi (jak choćby Szymon Marciniak) mają podpisane stałe kontrakty opiewające nawet na kilkadziesiąt tysięcy PLN (miesięcznie). Arbitrzy w Lidze Mistrzów także nie narzekają na wynagrodzenia (za poprowadzone spotkanie otrzymuje się mniej więcej od 3250 euro brutto do nawet 8000 euro brutto).
Jak to wygląda w innych dyscyplinach? W siatkówce (na najwyższym krajowym poziomie rozgrywkowym) sędzia główny otrzymuje średnio 500 PLN brutto (za jedno spotkanie). Arbiter (na poziomie Ekstraklasy) piłki halowej zgarnia zaś około 600 PLN brutto za jeden mecz. Tymczasem sędzia ringowy (w boksie) może otrzymać nawet kilka tysięcy PLN brutto za jedną walkę (wszystko zależy od rangi danego wydarzenia sportowego).