Kim jest szkutnik? To pytanie może sprawiać problemy, bowiem jest to zawód dosyć niepopularny. Szerzej znany jest jedynie armatorom i innym osobom interesującym się łodziami, bowiem zawód szkutnika polega na budowie i naprawie łodzi, od najmniejszych drewnianych łódek po wielkie statki pasażerskie i ekskluzywne jachty. Zakres prac jest bardzo szeroki i zależy głównie od umiejętności pracownika: czeladnicy zajmują się prostymi naprawami pod okiem starszych kolegów, jednak wraz ze wzrostem kompetencji prace stają się bardziej zaawansowane. Szkutnik z kilkuletnim doświadczeniem potrafi samodzielnie stworzyć od podstaw jachty żaglowe lub motorowe wraz z zabudową wnętrza i dekoracjami kadłubowymi. Takiemu specjaliście nieobce są generalne remonty oraz przeróbki służące podniesieniu funkcjonalności sprzętu.
Praca szkutnika
Szkutnik jest zawodem o bardzo długim rodowodzie. Pierwsze statki zaczęły powstawać w starożytnym Egipcie ok. 3500 roku p.n.e. Z modeli zachowanych w grobowcach i na płaskorzeźbach można wnioskować, że pierwotnym budulcem był papirus, z czasem zastąpiony lokalnym drewnem. Ponieważ Egipt nie jest krainą bogatą w ten budulec, drewno dla szkutnika było niewielkich rozmiarów, głównie pozyskanym z drzewa cedrowego lub akacjowego. Z czasem budowa statków objęła inne rejony świata, w tym tereny nadwiślańskie (nazwa zawodu pochodzi od szkuty, czyli holenderskiego niewielkiego statku żaglowego z jednym masztem, który w przeszłości był powszechnie używany do transportu na żeglownej części Wisły). Z biegiem lat pojawiły się również nowocześniejsze technologicznie materiały, jak laminaty poliestrowo-szklane, które są podstawą konstrukcji współczesnych jachtów i statków pasażerskich. Obecnie drewno stosuje się jedynie do wytwarzania elementów dekoracyjnych na pokładzie i meblarskiej zabudowy wnętrza. Pożądane drewno szkutnika jest elastyczne, wytrzymałe i odporne na czynniki zewnętrzne, jak słona i słodka woda, grzyby czy działalność szkodników.
Szkutnik amator – predyspozycje
Jakimi predyspozycjami powinien dysponować szkutnik amator, aby rozpocząć przygodę z budową statków? Przede wszystkim powinien posiadać pasję – wiele osób interesujących się żeglarstwem samodzielne podejmuje naukę szkutniczą, zajmując się naprawą i ulepszaniem własnej łodzi – i być w dobrej kondycji fizycznej, bowiem przenoszenie i montowanie elementów statku wymaga niejednokrotnie dużej siły. Dobrze jest posiadać wiedzę o rysunku technicznym, aby bezproblemowo odczytać wszystkie parametry projektu, które następnie zostaną przeniesione na trójwymiarową makietę. Dobry szkutnik modele kartonowe wykonuje samodzielnie, zatem przyda się również sokoli wzrok, sprawne dłonie i palce, wyobraźnia przestrzenna oraz kreatywność. Aby poprawnie wykonać i następnie połączyć poszczególne części statku, należy posiadać wiedzę o materiałach oraz obsługiwać różne maszyny i narzędzia, jak giętarki, piły, wiertarki, szlifierki czy dłuta. Warto również znać się na substancjach konserwujących i uszczelniających łodzie, oraz tych, które są pomocne przy wszelkich naprawach, jak żelkoty, żywice, wypełniacze czy rozdzielacze.
Wiedza techniczna byłaby nic niewarta bez posiadania kompetencji miękkich. Najprostsze dzieło szkutnika to drewniane łodzie składające się z kilku rodzajów drewna np. sosnowego, świerkowego, bukowego czy dębowego, z których najpierw wycina się boczne części, później wykonuje tzw. lustra z przodu i z tyłu, a na końcu formuje drewno specjalną maszyną. Praca przy takiej nieskomplikowanej łodzi zajmuje ok. 120 godzin, dlatego ważna jest cierpliwość, sumienność, dokładność oraz determinacja w działaniu, nawet w obliczu piętrzących się, niespodziewanych trudności.
Jak zostać zawodowym szkutnikiem?
Rozwój przemysły jachtowego sprawia, że osoby z wysokimi kwalifikacjami w zakresie szkutnictwa są poszukiwane na rynku pracy. Aby zdobyć niezbędną wiedzę i umiejętności, można wybrać jedną z dwóch dostępnych ścieżek edukacyjnych – naukę w szkole zawodowej albo staż w firmie zajmującej się wytwarzaniem statków, łodzi i jachtów. Obie możliwości posiadają zarówno zalety, jak i wady, dlatego należy dokładnie prześledzić własne potrzeby rozwoju, aby wybrać tą najodpowiedniejszą.
Nauka w szkole zawodowej przygotowuje przyszłych szkutników (w aktualnej terminologii - monterów jachtów i łodzi) głównie pod kątem formalnym. Podczas trzyletniej nauki, uczniowie uczą się podstaw konstrukcji maszyn i rysunku technicznego, nabywają wiedzę z zakresu materiałoznawstwa, maszyn i urządzeń stosowanych w szkutnictwie, a także poznają terminologię wytwarzania i wyposażania łodzi oraz jachtów. Kształcenie praktyczne odbywa się w stoczni jachtowej i polega na m.in. wykonywaniu modeli i form zgodnie z wymiarami projektowymi, montowaniu elementów konstrukcyjnych, wykonywaniu prac remontowych i konserwacyjnych, a także mocowaniu elementów instalacji. Trzyletnie kształcenie kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe: teoretycznym (w formie testu) oraz praktycznym, polegającym na wykonaniu lub zamontowaniu elementów łodzi, lub jachtu. Karierę zawodową można kontynuować na uczelni wyższej, jednakże według ekspertów służy to jedynie uzyskaniu wiedzy projektowej, a nie rzemieślniczej.
Szkoły nie przygotowują do pracy przy laminatach i bezpośrednio przy produkcji kompozytów, dlatego dobrze jest rozpocząć praktykę zawodową w profesjonalnej firmie. Szczególnie praca w małych przedsiębiorstwach pozwoli poznać wszystkie etapy powstawania jachtu. Specjalistyczna wiedza nie jest wymagana, wystarczy jedynie chęć do pracy oraz pewne umiejętności społeczne, oraz manualne. Niektóre firmy, takie jak Stocznia Jachtowa Delphia, posiadają własną szkółkę zawodu, gdzie nowi pracownicy zdobywają wiedzę z zakresu materiałoznawstwa i technologii, i dopiero wtedy przechodzą na stanowisko produkcyjne,
Po kilku latach zdobywania doświadczeń warto rozważyć zmianę firmy, aby uzyskać nowe kompetencje, lub podjąć ryzyko i założyć własną firmę. Możliwości jest naprawdę wiele.
Ile zarabia szkutnik?
Wynagrodzenie za pracę szkutnika zależy od umiejętności i zdobytego doświadczenia. Szeregowy pracownik, który dopiero zaczyna swoją karierę zawodową, może liczyć na pensję w wysokości ok. 2300 złotych brutto. Nie jest to atrakcyjna kwota, biorąc pod uwagę ryzyko zawodowe oraz niekomfortowe warunki pracy (nieprzyjemne zapachy, pył, hałas) połączone ze stresem i nieprzewidywalnością. Wraz ze wzrostem doświadczenia, zarobki podnoszą się do 4000 złotych. Osoby o unikalnych umiejętnościach, posiadające pokaźną bazę klientów i sporo referencji, mogą wyspecjalizować się w luksusowych jachtach dla rynku zagranicznego, gdzie średnie wynagrodzenie wynosi nawet 6000 - 7000 złotych miesięcznie.
Według danych Eurostatu z 2018 roku polski eksport jachtów stanowił aż 60 proc. ogólnej wartości eksportu w Unii Europejskiej. Te dane potwierdzają, że Polska branża jachtowa staje się międzynarodową potęgą, a nasze rodzime stocznie należą do najnowocześniejszych na Starym Kontynencie. Dlatego praca szkutnik ma przyszłość widzianą w jasnych barwach. Należy jedynie pamiętać o profesjonalizmie w działaniu, uczciwości i rzetelnej pracy. Wtedy wrota do sukcesu pozostaną otwarte.