Już od czasów starożytności pszczoły inspirowały filozofów i myślicieli, takich jak Arystoteles czy Homer. Ich rolę podkreślał Albert Einstein, który twierdził, że w cztery lata po wyginięciu pszczół, przestaną też istnieć ludzie. Tym, aby tak się nie stało, zajmują się pszczelarze. Jak zostać technikiem pszczelarzem i jakie predyspozycje trzeba mieć w tym zawodzie?
Nie każdy wie, że w czasach starożytnych pszczoły były traktowane jako wysłanniczki bogów. Uważano, że wytwarzane przez nich produkty zapewniają nieśmiertelność, dlatego podczas pochówków zmarłych smarowano miodem i chowano razem z tymi produktami.
Również w Polsce praca pszczół jest doceniana, podobnie jak ich produkt – miód, posiadający właściwości antybakteryjne. Powstaje on dzięki ogromnemu wysiłkowi - jedna pszczoła w ciągu całego swojego życia wytwarza zaledwie małą łyżeczkę miodu. Aby wyprodukować kilogram miodu, pszczoły muszą przysiąść na kwiatach około 4 mln razy.
Ich znaczenie jest jednak znacznie większe, niż wytwarzanie tego cennego źródła naturalnej słodyczy. Przenosząc pyłek z kwiatów, pszczoły umożliwiają zachowanie bioróżnorodności i kontrolę erozji gleb. Na przykład przy uprawach sadowniczych, zapylanie roślin zwiększa plony nawet o 80 proc. Dzieje się tak dlatego, że większość owoców i warzyw to gatunki owadopylne, nie rozwiną się więc bez pszczół i ich zapylania. To oznacza, że im mniej pszczół będziemy mieć w przyrodzie, tym trudniej dostępne będą owoce i warzywa. Właśnie dlatego sadownicy chętnie współpracują z pszczelarzami, którzy na czas pylenia ustawiają ule w sadach.
Na czym polega praca pszczelarza?
Znaczenie zawodu pszczelarza jest obecnie jeszcze większe, niż kilkadziesiąt lat temu. Roje pszczele zaczęły wymierać, co spowodowane jest m.in. zaśmiecaniem naturalnego środowiska, stosowaniem pestycydów czy zanieczyszczeniem wód, gleby i powietrza.
Technik pszczelarz planuje, organizuje, nadzoruje i prowadzi prace związane z hodowlą pszczół, produkcją wosku, miodu oraz innych produktów pszczelarskich. Kontroluje też obloty pszczół podczas całego sezonu i przegląda ule w pasiece pod względem stanu i siły roju.
Ukończenie technikum o profilu pszczelarskim umożliwia:
- prowadzenie produkcji zwierzęcej i roślinnej,
- wykonywanie prac konserwatorskich w pasiekach,
- renowację i naprawę uli,
- analizowanie produkcji pod kątem rachunku ekonomicznego,
- zakładanie i monitorowanie nowych pasiek,
- przeprowadzanie przeglądów w rodzinach pszczelich w danych pasiekach,
- opracowanie dokumentów gospodarstw pasiecznych oraz przeprowadzanie analiz kosztów produkcji,
- wykonywanie prac w pasiekach za pomocą narzędzi i maszyn wykorzystywanych przy produkcji produktów pszczelich,
- wytwarzanie z pozyskanego miodu, pyłku, wosku, mleczka, propolisu produktów pszczelarskich,
- sprzedaż produktów pszczelich.
Technik pszczelarz potrafi m.in. określać przyrodnicze i gospodarcze znaczenie chowu i hodowli pszczół, oceniać warunki przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne produkcji rolniczej, ze szczególnym uwzględnieniem pszczelarstwa, dobierać kierunki produkcji pszczelarskiej oraz prowadzić pasiekę, stosując odpowiednie technologie w zależności od bazy pożytkowej, prowadzonej gospodarki pasiecznej czy wielkości produkcji i potrzeb konsumentów.
Wie także, jak wyposażać pasiekę oraz obsługiwać podstawowe maszyny i urządzenia stosowane w produkcji pszczelarskiej. Potrafi pozyskiwać, konserwować i przechowywać produkty pszczele, przygotowywać produkty pszczele do sprzedaży, zgodnie z obowiązującymi normami oraz prowadzić ich sprzedaż.
Ważną umiejętnością jest planowanie i wykonywanie zabiegów, składających się na wychów matek pszczelich i tworzenie odkładów. Pszczelarz musi też potrafić rozpoznawać, zapobiegać i zwalczać stany anormalne w rodzinie pszczelej, choroby pszczół i szkodniki produktów pszczelich.
W prowadzeniu pasieki istotna jest wiedza, jak planować i wykonywać zabiegi składające się na technologię produkcji roślinnej i zwierzęcej, a także jak prowadzić działalność gospodarczą.
Akcesoria, jakich używa pszczelarz w swojej pracy, to m.in. podkurzacz (przyrząd służący do odymiania pszczół), dekrystalizator (pozwala w szybki sposób rozpuścić miód), dłuto pasieczne (służy do rozdzielania połączonych kitem pszczelich elementów, znajdujących się w ulu), miodarka (do odwirowywania miodu z wyjętych z uli plastrów), bańki na miód (przechowuje się w nich miód) czy urządzenie do kremowania miodu. Niezbędny będzie, oczywiście, strój ochronny, ule oraz rojnica (służy m.in. do transportowania odkładów oraz pakietów).
Kto może zostać pszczelarzem?
Aby zostać zawodowym pszczelarzem, nie wystarczy zdobycie kierunkowego wykształcenia. To zawód, który wymaga doświadczenia, dlatego na początku warto przez pewien czas być amatorem i przyglądać się, jak pracują inni pszczelarze w czasie całego rocznego cyklu. Dopiero wtedy można obiektywnie ocenić zarówno wady, jak i zalety tej pracy.
Pszczelarstwo jest zawodem dla osób, które lubią pracę na świeżym powietrzu i kontakt ze zwierzętami. Nauka tego zawodu usprawnia zręczność manualną, dobre czucie dotykowe oraz koordynację wzrokowo-ruchową. Wyczula też zmysł węchu i smaku, głównie w celu oceny wartości produktów pszczelich, ale także rozpoznawania chorób pszczół. Warto pamiętać, że praca w pszczelarstwie wiąże się z dużym wysiłkiem fizycznym oraz narażeniem na użądlenie przez pszczoły. Jest to praca sezonowa, dostosowana do naturalnego tempa rozwoju rodziny pszczelej, a wykonuje się ją w odzieży ochronnej, co bywa uciążliwe zwłaszcza w gorące dni.
Ze względu na to, że pszczelarz samodzielnie konserwuje ule i sprzęt, a także posługuje się narzędziami, przydatne są w tym zawodzie zdolności techniczne, oraz dobry wzrok. Konieczna jest także cierpliwość, staranność i dokładność, zdolności organizacyjne, samodyscyplina i umiejętność samodzielnej pracy. Bardzo ważna jest umiejętność koncentracji i podzielności uwagi.
W przygotowaniu do zawodu pszczelarza pomocne jest zainteresowanie biologią, fizyką i chemią, ponieważ ułatwia to zrozumienie życia i zwyczajów pszczół, ich zagrożeń, a także sposób przetworzenia produktów pszczelich. Sukces w tym zawodzie odniosą tylko te osoby, które chętnie kształcą się i poszerzają wiedzę z różnych dziedzin związanych z tym zajęciem.
Są też przeciwwskazania do wykonywania tego zawodu. Technikiem pszczelarzem nie powinny być osoby, które mają zaburzenia niewielkiego stopnia sprawności kończyn górnych i dolnych, wady oraz dysfunkcje narządu wzroku, które nie mogą być skorygowane szkłami lub soczewkami czy zaburzenia dotyczące rozróżniania barw – daltonizm. Dyskwalifikująca jest też alergia na jad pszczeli, astma czy uczulenia na pyłki kwiatowe oraz zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, zmysłu równowagi, zmysłu dotyku, węchu i smaku.
Aby uzyskać tytuł zawodowy pszczelarza, zdaje się egzamin państwowy, po którego pozytywnym zaliczeniu uzyskuje się stosowne dokumenty. Natomiast tytuł zawodowy technik pszczelarz można uzyskać, zdając z wynikiem pozytywnym egzaminy R4 oraz R17 – organizacja i nadzorowanie produkcji rolniczej i pszczelarskiej.
Warto podkreślić także aspekt marketingowy tego zawodu. Aby uzyskiwać dochody, tak jak w prowadzeniu każdego biznesu, należy znać podstawy marketingu, orientować się w sytuacji na rynku pszczelarskim i potrafić sprzedać produkty ze swojego ula. Przydatna jest tu umiejętność planowania długoterminowego.
Pszczelarze zawodowi – jakie zarobki?
Zawodowym pszczelarzem jest osoba, która żyje z tego, co wyprodukuje we własnej pasiecie. Aby móc sprzedawać produkty ze swojej pasieki, niezbędna jest decyzja powiatowego lekarza weterynarii o dopuszczeniu sprzedaży bezpośredniej produktów ze swojej pasieki.
Technik pszczelarz może prowadzić własną pasiekę lub zatrudnić się w firmie produkującej oraz przetwarzającej miód i produkty pszczele.
Średnie zarobki technika pszczelarza kształtują się na miesięcznym poziomie około 2,2 tys. złotych brutto. Uzależnione jest to jednak w znacznym stopniu od miejsca zatrudnienia, doświadczenia zawodowego oraz ilości zdobytych zleceń. Nie bez znaczenia jest też kreatywność w prowadzeniu sprzedaży wytwarzanych produktów.