Spis treści
Składniki wynagrodzenia za pracę
Wynagrodzenie za pracę to okresowe świadczenie majątkowe, które przysługuje każdemu pracownikowi za świadczoną przez niego pracę w ramach zawartej umowy z zatrudniającym. Dodatkowo, zgodnie z art. 78§1 Kodeksu pracy, powinno być ono tak ustalone, aby "odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy". Zasadą jest również, że wynagrodzenie pracodawca wypłaca w formie pieniężnej, gdyż "częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy". Warto również wiedzieć, co na rzeczone wynagrodzenie może się składać.
Przyjmuje się, że wynagrodzenie wypłacane przez pracodawcę może składać się z wielu składników, jednak zawsze występuje jeden składnik, który ma charakter podstawowy. Zazwyczaj mówi się o nim jako o zasadniczym wynagrodzeniu, zaś pozostałe składniki są określane jako dodatkowe. Mogą one zależeć od różnych czynników, w tym choćby stanowiska pracy. Wobec powyższego można najprościej stwierdzić, że wynagrodzenie składa się z dwóch rodzajów składników:
- stałego, czyli podstawowego, który jest zawarty w każdym wynagrodzeniu,
- zmiennego, który zależeć może choćby od wyników pracy czy też świadczenia pracy w szczególnych warunkach.
W skład wynagrodzenia mogą wchodzić również różnego rodzaju dodatki. Wówczas mówi się o nich jako o składnikach uzupełniających podstawowe wynagrodzenie. Mogą mieć one rozmaity charakter. I tak, mogą to być np. dodatki kompensujące zwiększony wysiłek pracownika, wśród których wymienić można:
- dodatki za pracę w nadgodzinach,
- dodatki za pracę w porze nocnej,
- dodatki za pracę w szczególnych warunkach,
- dodatek funkcyjny,
- dodatek za staż pracy.
Inną grupą składników mogą być dodatki za ewentualne kwalifikacje zawodowe lub też dodatki wyrównawcze. Wśród tych wymienić można:
- dodatek dla ciężarnych kobiet oraz tych, które karmią dziecko piersią i z uwagi na ten fakt zostały przeniesione do pracy niżej nagradzanej,
- dodatek przysługujący pracownikowi, który stał się niezdolny do pracy na dotychczasowym stanowisku pracy z uwagi na wypadek przy pracy i jednocześnie nie został uznany za niezdolnego do pracy,
- dodatek przysługujący pracownikowi, który został przeniesiony do innej pracy z uwagi na stwierdzenie u niego objawów, które wskazują na powstanie choroby zawodowej.
Na ewentualnej rozmowie kwalifikacyjnej warto zwrócić uwagę na kwotę, jaką pracodawca lub rekrutujący podaje jako kwotę wynagrodzenia. Okazać może się bowiem, że to jedynie wynagrodzenie zasadnicze, do którego doliczyć należy ekstra składniki w postaci właśnie dodatków.
Składowe pensji - premia
Dodatkowym elementem wynagrodzenia może być również premia. Nie jest ona wprost uregulowana w Kodeksie pracy, niemniej może wynikać z innych przepisów, zwłaszcza zaś aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym w firmie. Z punktu widzenia pracodawcy, premia jest składnikiem fakultatywnym, co oznacza, że uregulowana została właśnie w przepisach prawa obowiązującego u danego pracodawcy, dla przykładu, w regulaminie pracy. Najczęściej jest ona też ekwiwalentem, który odzwierciedla ilościowe lub też jakościowe efekty pracy i może być też uzależniona od osiągnięcia pewnego pułapu finansowego przez samego pracodawcę.
Operator wózka widłowego | praca od zaraz | 6450 zł brutto | stała praca
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 200-6 450 zł brutto / mc
- Dzierżoniów
Operator wózka widłowego | praca od zaraz | 6450 zł brutto | stała praca
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 200-6 450 zł brutto / mc
- Kąty Wrocławskie
Monter okien i drzwi Niecmy od zaraz
IMS GmbH
- 17-18 € brutto / mc
- Niemcy
Niezależnie jednak od tego, jak rozpatrywać istotę premii, warto zauważyć, że pracodawca nie jest zobligowany do jej przyznania. W związku z powyższym jej wysokość może być zmienna. Z drugiej strony warto zauważyć, że regulamin pracy powinien dokładnie określać, w jakich sytuacjach premia może zostać pracownikowi przyznana. Inaczej mówiąc, akt prawny, obowiązujący u danego pracodawcy, który zdecydował się na premiowanie pracowników, powinien określać kryteria, po spełnieniu których zatrudniony nabywa prawo do tego składnika wynagrodzenia.
W niektórych przypadkach jej wysokość może być uzależniona od zysku, który wypracowała cała firma (tak zwana premia z zysku). W praktyce najczęściej wysokość premii, jaką otrzymuje zatrudniony w poszczególnych miesiącach roku kalendarzowego jest zróżnicowana. Trzeba też podkreślić, że ten element wynagrodzenia nie jest stały. Pracodawca w każdej chwili może zmienić zasady wypłacania premii lub ustalić inne progi, które trzeba wypracować, aby ją uzyskać.
Elementy wynagrodzenia - prowizja
Poza premią pracodawcy bardzo często stosują prowizję. Ta najczęściej zostaje uregulowana w samej umowie, którą strony podpisują. Wówczas może być ona zarówno podstawowym składnikiem wynagrodzenia, jak również dodatkiem do zasadniczej pensji. Najczęściej stosowana jest w branży handlowej, choć często można ją również spotkać w gastronomii czy innych gałęziach, które opierają się na sprzedaży usług lub dóbr materialnych.
Prowizja, która zapisana jest w umowie ma zazwyczaj charakter stały, zmienia się zaś jej wysokość, która obliczana jest jako procent od uzyskanych finansowych rezultatów pracy danego zatrudnionego. W takim przypadku wszystko zależy od wyników, jakie osiąga pracownik w okresie rozliczeniowym. Bardzo często prowizja jest uznawana za sposób motywowania zatrudnionych do jeszcze efektywniejszej pracy. W takim przypadku pracownicy muszą dla przykładu wypracować własną metodę sprzedaży, która będzie przynosiła im określone zyski.
Jako element wynagrodzenia ma ona charakter stały, choć jej wartość może ulegać zmianie. W każdym przypadku mowa tu o części wypracowanych przez firmę zysków, które przysługują pracownikowi.
Składniki pensji, czyli co składa się na wynagrodzenie
Wynagrodzenie, jak wskazano powyżej, jest świadczeniem, które pracownik otrzymuje tylko za rzeczywiście wykonaną pracę na rzecz danego pracodawcy. Od zasady tej są wyjątki, niemniej wymagają one usprawiedliwienia ewentualnej nieobecności w dniu roboczym w zakładzie pracy we właściwej formie.
Wynagrodzenie za pracę nie jest świadczeniem jednolitym. W praktyce składa się na nie wiele świadczeń cząstkowych. Co do zasady jednak, w każdym wynagrodzeniu wyróżnić można zasadniczą jego część. Pozostałe składniki mogą wynikać zarówno z zajmowanego stanowiska, kwalifikacji, jak również być premią czy też prowizją. Wszystkie je określa się wspólnym mianem składników dodatkowych. Warto zauważyć, że pensja rozumiana całościowo pełni rozmaite funkcje. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że podstawowe są dwie:
- alimentacyjna
- motywacyjna
W przypadku pierwszej mowa o tym, że otrzymywane przez zatrudnionego wynagrodzenie powinno zaspokoić wszelkie jego potrzeby. Warto przy tym zwrócić uwagę na art. 13 Kodeksu pracy, który wskazuje, że: Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę.
Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Mówiąc o motywacyjnym charakterze wynagrodzenia podkreśla się fakt, że pensja może być odzwierciedleniem ewentualnych kwalifikacji, jak i starań pracownika. Wówczas pracownik otrzymując choćby premię jest znacznie bardziej zaangażowany w wykonywanie swoich obowiązków.
Pracownikom jednostek budżetowych dodatkowo przysługuje trzynasta pensja. Więcej na ten temat: "Trzynastki" dla budżetówki - co warto o nich wiedzieć
Wynagrodzenie zasadnicze na umowie o pracę zawiera w sobie pewne składniki, o których powinien wiedzieć nie tylko każdy pracodawca, ale przede wszystkim pracownik.
- wynagrodzenie zasadnicze (tzw. płaca zasadnicza),
- wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych,
- wynagrodzenie za nadgodziny,
- dodatkowe dyżury,
- płatny urlop
- czy pracę w święta.
Nieobowiązkowe, dodatkowe składniki wynagrodzenia to przede wszystkim różnego rodzaju dodatki, których rodzaj jest zależny od zasad panujących w danym zakładzie pracy.
- dodatek funkcyjny,
- stażowy,
- za dodatkowe umiejętności,
- za znajomość języków obcych itp.
Dodatki do wynagrodzenia nie muszą być wypłacane w każdym miesiącu – długotrwale. Mogą również być przyznawane tylko czasowo, na przykład w ciągu kilku miesięcy, z powodu okresowego wykonywania dodatkowych obowiązków.
W Kodeksie pracy znaleźć można szczegółowe informacje na temat między innymi takich dodatków do wynagrodzenia, jak:
- dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych,
- dodatek dla kobiety ciężarnej lub karmiącej dziecko piersią, którą z uwagi na jej stan przeniesiono do pracy niżej wynagradzanej,
- dodatek za pracę w szczególnych warunkach,
Dodatki, co istotne, nie zależą od pracodawcy. O ile premię może on przyznać według własnego zamysłu, o tyle w przypadku omawianych dodatków musi kierować się wytycznymi zawartymi w Kodeksie pracy. Inaczej mówiąc, ustawodawca nie pozostawił mu wyboru - przy świadczeniu określonych prac zatrudnionemu zawsze będzie należała się stosowna rekompensata.
Jako dodatkowe elementy wynagrodzenia uznajemy również dodatki typu premie i nagrody, które z zasady nie mają charakteru stałego. Takie dodatki uzupełniają elementy wynagrodzenia zasadniczego. Mogą zostać przyznane w ramach spełnienia przez pracownika konkretnych warunków zawartych w regulaminie firmy lub mogą być przyznawane zupełnie uznaniowo, czyli według indywidualnej decyzji kierownika lub właściciela firmy.
Podpisując umowę o pracę i negocjując warunki zatrudnienia, warto zorientować się, jakie elementy będą wchodzić w skład naszej pensji. Co będzie wynagrodzeniem stałym, a co dodatkowym.
Wynagrodzenie za pracę to element stosunku pracy
Informacje na temat wynagrodzenia znaleźć można przede wszystkim w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 22§1: "Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem". W myśl tego przypisu, wynagrodzenie jest jednym z podstawowych elementów każdego stosunku pracy i nie można jednocześnie mówić o umowie o pracę bez tego właśnie aspektu. Co jeszcze pracownik powinien wiedzieć o wynagrodzeniu, które otrzymuje za świadczoną pracę?
Wynagrodzenie ustalone w umowie
Wynagrodzenie jest ustalane pomiędzy stronami, które zawierają umowę. To właśnie ona jest podstawowym aktem, w którym sformułowane są warunki wynagrodzenia. Zgodnie z Kodeksem pracy umowa w szczególności określa między innymi zazwyczaj miesięczne wynagrodzenia za świadczoną pracę. I tak, powinny znaleźć się w niej zarówno informacje o wysokości, jak i poszczególnych jej składnikach.
W związku z faktem, iż w praktyce w danym zakładzie pracy mogą obowiązywać akty prawa wewnętrznego, warto zauważyć, że dla przykładu regulamin powinien zawierać istotne ustalenia w zakresie właśnie wynagrodzenia za pracę. Wówczas pracodawca nie może zapomnieć o zasadzie wyrażonej w art. 18 Kodeksu pracy. W myśl przywołanego przepisu, ustalenia, które zostaną zawarte w aktach prawa wewnątrzzakładowego nie mogą być mniej korzystne niż te, które ustanowione zostały przez ustawodawcę. W ten sposób podmiot zatrudniający może jedynie polepszyć sytuację zatrudnionych, np. w zakresie godzin nadliczbowych, rozliczania czasu pracy czy też dodatkowego wynagrodzenia za pracę w niedziele czy święta.
O sposobach wypłaty, czyli formy wynagrodzenia
Wypłata wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej; częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy. W przypadku, gdy wynagrodzenie jest wypłacane w innej formie niż pieniężna, to zazwyczaj mowa o deputatach, czyli towarach o określonej wartości majątkowej. W niektórych przypadkach jest możliwe, aby zastępowały wynagrodzenie pieniężne, niemniej warto wskazać, że co do zasady pensja, a przynajmniej jej zasadnicza część powinna być uiszczana w formie pieniężnej.
Inną kwestią jest wypłata wynagrodzenia. Obecnie standardem jest wypłacanie pensji na konto bankowe pracownika. Jeśli pracownik, chciałby otrzymać pensję w gotówce, to musi złożyć u pracodawcy stosowny wniosek. Jeśli tego nie zrobi, to wynagrodzenie zostanie automatycznie przekazane na wskazany przez pracownika rachunek płatniczy.
Kodeks pracy a wynagrodzenie
Wynagrodzenie za pracę jest świadczeniem podstawowym, które przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę. Wszystkie kwestie związane z tym zagadnieniem znajdują się w dziale trzecim Kodeksu pracy. Można w nim przeczytać, że wynagrodzenia za pracę muszą być ustalone w regulaminie wynagradzania, jeśli pracodawca zatrudnia przynajmniej 50 pracowników, którzy nie są objęci ponadzakładowym układem zbiorowym ani zakładowym układem zbiorowym. W przypadku pracodawców, którzy zatrudniają mniej niż 50 pracowników, takie warunki mogą, ale nie muszą być ustalone w regulaminie wynagradzania. Oczywiście to zaledwie część kwestii, które reguluje kodeks pracy. Wynagrodzenia to nie wszystko, ponieważ pracodawca może też ustalić inne świadczenia, które są bezpośrednio związane z pracą, łącznie z zasadami ich przyznawania.
Regulamin może być ustanowiony wyłącznie przez pracodawcę, a jeśli w zakładzie pracy działa organizacja związkowa, to pracodawca musi uzgodnić z nią poszczególne zapisy. Regulamin może wejść w życie dopiero po 2 tygodniach od podania go do informacji pracowników.
Rozporządzenie to musi szczegółowo określać warunki ustalania oraz wypłacania wynagrodzenia zasadniczego pracowników, a także wszelkich innych składników, które uzasadnione są kwalifikacjami zawodowymi pracowników czy warunkami wykonywanej pracy. Ponadto pod uwagę należy brać również długość przepracowanego okresu. Przepisy Kodeksu pracy nakładają również obowiązek wpisania do regulaminu wynagradzania innych świadczeń, które są bezpośrednio związane z pracą, np. świadczeń jubileuszowych czy jednorazowych odpraw pieniężnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownikom, którzy wykonują zadania służbowe poza swoim miejscem pracy, należy się zwrot poniesionych kosztów podróży służbowej. Co ważne, wynagrodzenie przysługuje wyłącznie za wykonaną pracę i musi być ustalone w taki sposób, aby odpowiadało zarówno rodzajowi wykonywanej pracy, jak i wymaganym kwalifikacjom, czy jakości świadczonej pracy.
W związku z aktualnie obowiązującymi przepisami największe znaczenie ma wynagrodzenie podstawowe. Trzeba wskazać, że jest ono nie tylko koniecznym elementem płacy, ale też od jego wysokości uzależnione są wszystkie pozostałe składniki. Dzieje się tak dlatego, że najczęściej stanowi ono podstawę naliczania właśnie dodatkowych elementów wynagrodzenia. W dużej mierze ostateczny wymiar podstawy zależy od systemu wynagradzania. Z drugiej strony, trzeba pamiętać, że wynagrodzenie za pracę świadczoną w oparciu o umowę o pracę podlega ochronie. Ustawodawca ustalił też najniższe wynagrodzenie, jakie przysługuje zatrudnionemu w pełnym wymiarze godzin. Od 1 stycznia 2024 roku to kwota, która wynosi 4 242 zł brutto.
Systemy wynagradzania
Sposoby liczenia wynagrodzenia są różne. W praktyce spotkać można się z dwoma. Mowa tu o czasowym i akordowym systemie wynagradzania. W pierwszym przypadku kwota zasadnicza, jaka przypada pracownikowi jest wyliczana z uwzględnianiem tak zwanej kategorii osobistego zaszeregowania, czyli stawki, która liczona może być godzinowo, dziennie czy też miesięcznie. Gdy mowa o systemie akordowym, to pracownik jest wynagradzany de facto za swoją wydajność. W tym systemie zastosowanie mają tak zwane normy pracy. Zgodnie z art. 83 Kodeksu pracy: Normy pracy, stanowiące miernik nakładu pracy, jej wydajności i jakości, mogą być stosowane, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy.
W jaki sposób pracodawca może obliczyć wynagrodzenie swojego podwładnego? Zobacz artykuł: W jaki sposób wynagradzać może szef O metodach wynagradzania.
To może Cię również zainteresować
