Pracownik - prawa i obowiązki

Praca w niedzielę i święta – o czym należy pamiętać?

9 listopada 2023

5 z 5

Ocena: 5 z 5 | 3 głosy

3 głosy

6 komentarzy
Praca w niedzielę i święta – o czym należy pamiętać?
Zarządzanie pracą w niedziele i święta jest istotne dla każdego pracodawcy, zwłaszcza w świetle surowych wymogów kodeksu pracy. Zapewnienie pracownikom wymaganego odpoczynku oraz właściwe rozliczanie rekompensat za pracę w ustawowo wolne dni to podstawa, którą omawiamy w naszym artykule, dostarczając praktycznych wskazówek do zgodnego z prawem zarządzania czasem pracy.

Każdemu pracownikowi, który świadczy pracę na podstawie umowy o pracę, przysługuje prawo do 11-godzinnego odpoczynku dobowego i 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego. W drugim przypadku na ogół to wolna niedziela sprawia, że pracownik może wykorzystać nieprzerwany odpoczynek tygodniowy.

Praca w niedzielę – co mówi kodeks pracy?

Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu pracy: pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego i dalej, w myśl art. 133 § 2 Kodeksu pracy: odpoczynek ten powinien przypadać w niedzielę.

Niedziela obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Przepisy wydają się być jednoznaczne. W takim razie, dlaczego wiele osób pracuje w niedzielę?

Kiedy niedzielna praca jest dopuszczalna?

Jak wspomniano na początku, praca w niedzielę, jak i święta jest dozwolona w niektórych przypadkach.

Praca w niedzielę będzie możliwa:

  • w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
  • w ruchu ciągłym,
  • przy pracy zmianowej,
  • przy niezbędnych remontach,
  • w transporcie i komunikacji,
  • w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
  • przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
  • w rolnictwie i hodowli,
  • przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w tym w szczególności: w gastronomii, hotelach, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
  • w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

W innych przypadkach pracodawca nie może wydać polecenia pracownikom świadczenia pracy zarówno w niedziele, jak i święta. Warto przy tym podkreślić, że jeżeli nie będzie on przestrzegał przepisów, zgodnie z art. 281 pkt 1 Kodeksu pracy, może on zostać ukarany karą grzywny od 1 000 do nawet 30 000 złotych.

Zakaz pracy w centrach handlowych

Kodeks pracy wskazuje na zakaz pracy w placówkach handlowych. Co ciekawe, sformułowanie „placówka handlowa” nie jest zdefiniowane ani w kodeksie, ani w innych aktach prawnych. W tej sytuacji z listy można wyłączyć tylko stacje benzynowe i apteki.

Szukasz pracy?

Inspektor diagnosta ds. nawierzchni i podtorza

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A

  • 8 000-9 000 zł brutto / mc
  • Ostrów Wielkopolski
Dodana

Elektromonter ds. automatyki

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A

  • Ostrów Wielkopolski
Dodana

Monter nawierzchni kolejowej

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A

  • 5 000-6 000 zł brutto / mc
  • Jarocin
Dodana

Elektromonter ds. automatyki

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A

  • 5 000-6 000 zł brutto / mc
  • Sieradz
Dodana
Dodana

Zakaz pracy w niedzielę w Polsce został wprowadzony ustawą z dnia 10 stycznia 2018 roku​​​​. Przepis zaczął obowiązywać od 1 marca 2018 roku​​ i od tego czasu stopniowo wprowadzał ograniczenia w zakresie handlu w niedziele, co początkowo wzbudzało wiele emocji​​.

Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy wskazuje bardzo precyzyjnie, jakie święta są dniami wolnymi od pracy:

  • 1 stycznia – Nowy Rok,
  • 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
  • pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
  • drugi dzień Wielkiej Nocy,
  • 1 maja – Święto Pracy,
  • 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja,
  • pierwszy dzień Zielonych Świątek,
  • dzień Bożego Ciała,
  • 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
  • 1 listopada – Wszystkich Świętych,
  • 11 listopada – Święto Niepodległości,
  • 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
  • 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Praca w trakcie święta dopuszczona jest w sytuacjach wyjątkowych, wymienionych wcześniej. Kategorycznie zabronione jest działanie w marketach, centrach handlowych i hipermarketach. Praca dozwolona jest jedynie w małych, prywatnych sklepach, jeśli pracownikami będą w tym czasie właściciele albo członkowie ich rodzin.

Złamanie zakazu handlu grozi karą w wysokości od 1 tys. zł do 100 tys. zł., a w skrajnych przypadkach może skończyć się nawet karą ograniczenia wolności.

Dzień wolny za pracę w sobotę

Sporadycznie pracownicy mogą dostać polecenie pracy w sobotę. Czy wówczas należy im się rekompensata? Z założenia tak, pracodawca musi wynagrodzić pracę w sobotę innym dniem wolnym. Powinien także uzgodnić z pracownikiem termin. Musi nastąpić to do końca okresu rozliczeniowego pracy.

Jeśli pracownik nie wykorzysta przyznanego dnia wolnego, praca w sobotę liczona jest jako nadgodziny. Tym samym trzeba wówczas wypłacić wynagrodzenie wraz z dodatkiem w wysokości 50%.

Nieudzielenie dnia wolnego za pracę w dniu wolnym wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy do końca okresu rozliczeniowego może stanowić wykroczenie przeciwko przepisom o czasie pracy. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy pracodawca podjął się próby ustalenia terminu dnia wolnego za pracę w sobotę, ale finalnie do konkretnych ustaleń z pracownikiem nie doszło. Wtedy pracodawca, chociaż ostatecznie nie udzielił dnia wolnego, nie ponosi za to odpowiedzialności.

Czasami występuje jednak sytuacja, kiedy w sobotę wypada święto. Czy pracownikowi należy się dzień wolny za święto w sobotę? Jeszcze do roku 2012 Kodeks pracy (art. 130 § 21) głosił, że wszystkie święta wypadające w dniu innym, niż niedziela, nie obniżają wymiaru pracy o 8 godzin. Jednak Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zasada ta narusza równość i jest niezgodna z Konstytucją.

Trybunał zatwierdził więc, że każde święto, które wypada w okresie rozliczeniowym i w dniu innym niż niedziela, obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawnymi, pracodawcy muszą przydzielić dodatkowy dzień wolny za święto przypadające w sobotę. Czas ten należy oddać w odgórnie ustalonym okresie rozliczeniowym.

Praca w niedzielę a kodeks pracy – o czym trzeba pamiętać?

Każdy z pracowników powinien choć raz na 4 tygodnie korzystać z niedzieli wolnej od pracy. Pracodawcy powinni pamiętać jednak o tym, że nie dotyczy to wszystkich osób, które świadczą pracę w oparciu o umowę o pracę.

Aby to zrozumieć, należy wiedzieć, że istnieje coś takiego, jak model organizacji pracy weekendowej. Polega na angażowaniu pracownika pracującego w systemie niepełnego etatu wyłącznie w piątki, soboty i niedziele oraz w dni ustawowo wolne od pracy. Zasady dotyczące tego trybu pracy są określone w artykule 144 Kodeksu Pracy i wymagają, aby praca w skróconym wymiarze godzin miała miejsce jedynie podczas wyżej wymienionych dni. Niezbędne do wdrożenia takiego rozwiązania jest złożenie przez pracownika wniosku na piśmie oraz zawarcie odpowiednich postanowień w umowie o pracę.

Video

Wyjątki od zakazu handlu w niedzielę

Zakaz pracy w niedziele i święta jest objęty wyjątkami. Ustawodawca w rozporządzeniu przedstawił, że praca w niedziele jest dozwolona w placówkach handlowych przy wykonywaniu zadań koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. 

Problem w tym, że przypisy do tego zapisu nie uściślają pojęcia „pracy użytecznej społecznie”, to zaś powoduje, że stwierdzenie może być interpretowane na wiele sposobów. 

Jak rozliczać pracę w niedzielę i święta?

Praca świadczona w niedziele i święta jest regulowana przez kodeks pracy, który zapewnia pracownikom określone rekompensaty za pracę w tych dniach. Oto jak należy ją rozliczać:

Rekompensata w formie czasu wolnego

  • Jeśli pracownik pracuje w niedzielę, pracodawca powinien udzielić mu dnia wolnego w ciągu 6 dni przed lub po pracującej niedzieli.
  • W przypadku pracy w święto, dzień wolny powinien być przyznany w obrębie okresu rozliczeniowego, w którym praca w święto miała miejsce.

Rekompensata finansowa

  • Gdy nie jest możliwe udzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Dodatek ten wynosi zazwyczaj 100% wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę i jest wypłacany na tych samych zasadach, co wynagrodzenie za nadgodziny.

Obowiązek dokumentacji

  • Wszystkie godziny pracy, w tym świadczone w niedziele i święta, powinny być odpowiednio zarejestrowane i udokumentowane w ewidencji czasu pracy.
  • Pracodawca musi również dopilnować, aby zasady dotyczące pracy w niedziele i święta były jasno określone w wewnętrznych przepisach firmy lub w układzie zbiorowym pracy.

Przedsiębiorcy powinni być świadomi, że szczegółowe zasady mogą różnić się w zależności od branży i mogą być modyfikowane przez układy zbiorowe pracy lub inne wewnętrzne regulacje. Dlatego ważne jest, aby znać i stosować się do przepisów, które są aktualne i mają zastosowanie w danej organizacji.

Podsumowanie

Pracodawcy i pracownicy muszą być świadomi swoich praw i obowiązków w kontekście pracy wykonywanej w niedziele i święta. Kodeks pracy jasno określa warunki, pod którymi praca w te dni jest dozwolona, a także gwarantuje pracownikom odpowiedni odpoczynek lub rekompensatę.

Wymóg zapewnienia 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, w tym 11-godzinnego odpoczynku dobowego, jest fundamentalny dla zachowania zdrowia i dobrostanu pracowników. Należy pamiętać, że przestrzeganie tych zasad nie tylko chroni przedsiębiorstwa przed potencjalnymi sankcjami finansowymi, ale również wspiera budowanie pozytywnych relacji w miejscu pracy oraz przyczynia się do utrzymania wysokiej produktywności i satysfakcji.

Każdy pracodawca powinien skrupulatnie monitorować i dokumentować czas pracy, szczególnie w te dni, które tradycyjnie są wolne, dbając o to, by przepisy kodeksu pracy były przestrzegane w każdym aspekcie działalności firmy.

Najczęściej zadawane pytania

Czy pracownicy mają prawo do wolnego po pracy w niedzielę?

Tak, pracownicy mają prawo do pełnego dnia wolnego lub wynagrodzenia z dodatkiem 100%.

Czy rekompensata zależy od liczby godzin przepracowanych w niedzielę?

Nie, rekompensata jest niezależna od liczby godzin przepracowanych.

Kiedy powinien być udzielony dzień wolny w zamian za pracę w niedzielę?

Powinien zostać udzielony w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po pracującej niedzieli.

Czy pracodawca może nie udzielić dnia wolnego po pracy w niedzielę?

Jeżeli pracodawca nie ma możliwości zapewnienia zatrudnionemu dnia wolnego, powinien on otrzymać wynagrodzenie za każdą godzinę pracy w niedzielę wraz z dodatkiem 100%.

Jakie są prawa pracownika pracującego w niedzielę?

Pracownik ma prawo do pełnego dnia wolnego lub dodatkowego wynagrodzenia zgodnie z Kodeksem pracy.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Anna Różak

Copywriterka, autorka głównie dla branży HR. Piszę o rekrutacji, benefitach pracowniczych, jestem na bieżąco ze zmianami w prawie pracy.

Prywatnie mnóstwo czytam i opiekuję się najpiękniejszym kundelkiem po tej stronie Wisły.

6 komentarzy

Arka

Arka

Oj dzisiaj pis to wszystko jakby zablokował i dlatego coraz mniejszy problem jest z przymusem pracy w takie dni wolne, ba niedziele co dla jednych jest spoko a innych nie.
Marta

Marta

Skomplikowane to jest teraz jeszcze bardziej przez przepisy dotyczące zakazu handlu ale rozumiem, że są ściśle określone zasady w przypadku świąt oraz innych wolnych. Warto o tym wszystkim wiedzieć.
pr. Biedronki

pr. Biedronki

Pracuję w handlu. Soboty mamy zawsze otwarte i raz w miesiącu niedziele. Szefowa wyznacza u nas grafik. Zazwyczaj jak pracuję w niedzielę, to potem mam poniedziałek wolny.
Aga

Aga

Teraz mało kto pracuje w święta i niedziele. Niedziela jest jedna jedynie handlowa. W święta i niedziele są otwarte prywatne sklepy. Współczuje pracownikom, którzy muszą pracować w święta lub niedziele..
pracownik DR

pracownik DR

Jak pracuje mój dział finansowy w sobotę, to potem mamy za ten dzień wolne. Kiedyś nam płacono i to więcej pieniędzy za taki dzień.
Zaręba

Zaręba

W praktyce wygląda to tak, że pracownik niby może się nie zgłosić, ale nikt nie chce potem jakiejś sytuacji z przełożonymi, chyba że to naprawdę jakoś wyskoczyło później.

Dodaj komentarz

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.