Spis treści
Określenie „mobbing” pochodzi z języka angielskiego, dokładniej od słowa „mob”, które można tłumaczyć jako „otaczać”, „dokuczać” czy „atakować”.
We współczesnym znaczeniu, jako określenie panujących w zakładzie pracy relacji, słowo zaczęło być stosowane z początkiem lat osiemdziesiątych XX wieku przez szwedzkiego lekarza i psychologa Heinza Leymanna. Opisywał on zachowania tak zwanych trudnych pracowników i w swoich obserwacjach doszedł do wniosku, że nie zachowywali się oni tak wcześniej, zaś zmiana, która nastąpiła, nie była uwarunkowana wyłącznie ich charakterem, ale również panującymi w zakładzie pracy warunkami i kulturą pracy.
Termin „mobbing” zaczął być używany jako określenie terroru psychicznego, który stosowany był w firmach w stosunku do niektórych pracowników.
Czym jest mobbing?
Według Leymanna mobbing to system psychospołecznych relacji, które panują w miejscu pracy i które to charakteryzują się nękaniem określonych osób przez współpracowników czy też przełożonych. Według badacza początkiem mobbingu jest konflikt, który nie został w porę rozwiązany i narastał. Badacz twierdził, że waga nieporozumienia rosła, a w krańcowej formie dochodziło do terroru psychicznego.
W efekcie pracownik dotknięty mobbingiem czuje się zastraszony, jego samoocena jest zaniżona, w niektórych przypadkach zostaje on odizolowany od pozostałych pracowników. Warto też wskazać, że Laymann twierdził, że rezultatem mobbingu są zawsze psychosomatyczne i społeczne urazy, które można zdiagnozować u ofiary.
- Obelgi i zniewagi – wyśmiewanie, obrażanie, wyzywanie lub używanie obraźliwych komentarzy wobec ofiary.
- Wykluczenie społeczne – celowe ignorowanie, izolowanie lub odcinanie od grupy lub działań społecznych.
- Sabotaż zawodowy – manipulowanie informacjami lub działaniami tak, by zaszkodzić reputacji i karierze sabotowanego.
- Nadmierny nadzór – micromanagment, kontrola i inwigilacja działań lub zachowań ofiary.
- Zastraszanie – groźby, szantaż, wymuszanie lub inne działania, które mają na celu zastraszenie ofiary.
- Nękające zachowania, w tym molestowanie – ciągłe zachowania o charakterze upokarzającym, nieodpowiednich żartów lub innych działań mających na celu zaszkodzenie psychice ofiary.
Etapy mobbingu
Według Heinza Leymanna zjawisko mobbingu składa się zawsze z kilku etapów:
- W początkowej fazie są to negatywne sygnały ze strony otoczenia, mogą pojawić się plotki i pomijanie pracownika w życiu zakładu pracy.
- W późniejszym okresie działania mobbingowe zaczynają się nasilać i przyjmować coraz groźniejsze w skutkach działania.
- W efekcie pracownik jest obwiniany za sprawy, za które nie jest odpowiedzialny, nie bierze się go pod uwagę na przykład przy realizacji systemów motywacyjnych. W niektórych przypadkach jest on uznawany za kłamcę lub plotkarza.
W efekcie większość pracowników dotkniętych mobbingiem zaczyna odczuwać szereg dolegliwości psychosomatycznych. Żyją w ciągłym stresie, a to sprawia, że spada odporność organizmu, tracą motywację i znajdują się na granicy załamania psychicznego.
Mobbing a prawo pracy
Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 100-6 000 zł brutto / mc
- Kielce
Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 100-6 000 zł brutto / mc
- Nowiny
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500-4 950 zł brutto / mc
- Występa
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 500 zł brutto / mc
- Kajetanów
Prawo nakłada na pracodawcę obowiązek zapobiegania działaniom o charakterze mobbingowym. Osoba dotknięta tym zjawiskiem otrzymuje szereg instrumentów prawnych, za pomocą których może dochodzić swoich praw, w tym również zadośćuczynienia za utratę zdrowia. Pracownikowi, który wskutek mobbingu stracił pracę, przysługuje roszczenie o odszkodowanie od pracodawcy w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę (zgodnie z art. 94 (3) § 4 Kodeksu pracy).
Jak mobbing wpływa na ofiarę?
Skutki mobbingu dla pracownika, który go doświadczył, mogą być bardzo poważne i dotyczyć różnych aspektów życia, zarówno w sferze zawodowej, jak i osobistej. Omówimy krótko każdą z nich.
Skutki psychiczne mobbingu
- Depresja – długotrwałe narażenie na mobbing może prowadzić do depresji, uczucia bezradności i braku wartości.
- Zaburzenia lękowe – ofiary mobbingu często doświadczają zwiększonego poziomu lęku, niepokoju, a nawet ataków paniki.
- Stres pourazowy – niektórzy pracownicy mogą rozwijać objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD) w wyniku traumatycznych doświadczeń związanych z mobbingiem.
Skutki fizyczne mobbingu
- Problemy ze snem, takie jak bezsenność lub nadmierna senność.
- Zaburzenia odżywiania, które mogą prowadzić do znaczącej utraty lub przyrostu wagi.
- Problemy z sercem, wysokie ciśnienie krwi oraz inne problemy zdrowotne wynikające ze stresu.
Wpływ mobbingu na pracę
- Mobbing może obniżać motywację do pracy, koncentrację i ogólną wydajność.
- Wysoki poziom stresu często prowadzi do częstszych zwolnień lekarskich.
- Ofiary mobbingu na ogół decydują się na zmianę miejsca pracy lub nawet całej ścieżki kariery, aby uniknąć dalszego nękania.
Społeczny wymiar mobbingu
- Pracownicy doświadczający mobbingu mogą czuć się odizolowani od reszty zespołu, co pogłębia uczucie samotności i wykluczenia.
- Stres i napięcie wynikające z sytuacji w pracy mogą wpływać na relacje rodzinne i towarzyskie.
Ponadto, jeśli pracownik zdecyduje się na dochodzenie swoich praw w związku z mobbingiem, może wiązać się z koniecznością poniesienia kosztów sądowych (nie wspominając już o konieczności ponownego skonfrontowania się z sytuacją). Ponosi również straty finansowe związane z ewentualną utratą pracy, długimi zwolnieniami lekarskimi lub koniecznością zmiany zawodu.
Mobbing jest poważnym problemem, który wymaga interwencji na poziomie organizacji oraz wsparcia psychologicznego dla ofiar. Jeśli doświadczasz mobbingu, ważne jest, aby szukać pomocy u specjalistów, takich jak psychologowie, prawnicy specjalizujący się w prawie pracy lub zaufane osoby w miejscu pracy.
Kary za mobbing – co przewidział ustawodawca?
Pracownik, który doświadczył mobbingu, może domagać się od pracodawcy odszkodowania za poniesioną krzywdę. Wysokość odszkodowania nie jest limitowana i powinna odpowiadać stopniowi doznanej krzywdy, w tym również cierpienia psychicznego. W praktyce odszkodowania te mogą sięgać nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Pracownik, który doświadcza mobbingu, ma również prawo do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy), co oznacza, że może odejść z pracy natychmiast, domagając się równocześnie odprawy oraz odszkodowania za okres wypowiedzenia.
Jak chronić się przed mobbingiem?
Ochrona przed mobbingiem w pracy wymaga działań zarówno ze strony pracodawców, jak i pracowników. Jak to robić? Przygotowaliśmy kilka rad dla jednych i dla drugich.
Jeśli jesteś pracodawcą, zapobiegaj poprzez:
- Tworzenie i wdrażanie polityki antymobbingowej – pracodawcy powinni opracować jasne wytyczne dotyczące mobbingu, które określają, co jest uznawane za mobbing i jakie będą konsekwencje takich działań.
- Szkolenia i edukację – regularne szkolenia dla pracowników i kierownictwa na temat mobbingu i dyskryminacji mogą zwiększyć świadomość i zapobiegać potencjalnym problemom.
- Tworzenie bezpiecznych kanałów zgłaszania mobbingu – należy zapewnić łatwo dostępne i poufne kanały, przez które pracownicy mogą zgłaszać przypadki mobbingu, bez obawy przed reperkusjami.
- Tworzenie procedur postępowania – ustanowienie jasnych procedur postępowania z zarzutami mobbingu, włącznie z dochodzeniem i rozwiązaniem sprawy.
- Zapewnienie narzędzi wsparcia dla ofiar – dostęp do wsparcia psychologicznego dla pracowników, którzy doświadczyli mobbingu, jest niezwykle ważny dla odbudowania poczucia bezpieczeństwa.
Jeśli doświadczasz mobbingu:
- Zapisuj wszystkie zdarzenia, które mogą być uznane za mobbing, wraz z datami, godzinami, miejscami, świadkami i możliwie szczegółowym opisem sytuacji.
- Szukaj wsparcia – rozmowa z zaufaną osobą w pracy, taką jak przełożony, przedstawiciel działu HR lub zaufany kolega, może pomóc w znalezieniu rozwiązania.
- Zapoznaj się z wewnętrzną polityką antymobbingową swojego miejsca pracy oraz z przepisami prawa pracy dotyczącymi mobbingu.
- Jeśli sytuacja się nie poprawia, zgłoś problem zgodnie z procedurami wewnętrznymi swojej organizacji. Może to wymagać napisania formalnej skargi.
- Dbaj o swoje zdrowie – mobbing może mieć poważny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne. Rozważ skorzystanie z pomocy psychologicznej, aby poradzić sobie ze stresem i emocjami wynikającymi z sytuacji.
Pamiętaj, że każdy ma prawo do pracy w środowisku wolnym od zastraszania i dyskryminacji. Działania mające na celu ochronę przed mobbingiem powinny być skoncentrowane na budowaniu kultury szacunku i bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Podsumowanie
Mobbing nie tylko destabilizuje pozycję zawodową ofiar i wpływa negatywnie na ich zdrowie psychiczne i fizyczne. Niesie ze sobą również poważne konsekwencje prawne dla pracodawców, którzy nie podejmują adekwatnych działań w celu jego zapobiegania i zwalczania. Dlatego też rola edukacji i szkolenia w zakresie rozpoznawania, reagowania i zapobiegania mobbingowi jest nieoceniona.
Podnoszenie świadomości na temat mobbingu i promowanie kultury otwartości, szacunku oraz wsparcia w miejscu pracy to postawa moralna i etyczna. Działania te przyczyniają się do budowania bezpiecznych i inkluzywnych środowisk pracy, gdzie każdy pracownik czuje się wartościowy i szanowany.
Zakończenie tego artykułu nie jest tylko podsumowaniem problematyki mobbingu, ale również wezwaniem do działania. Niezależnie od tego, czy jesteś pracownikiem, pracodawcą, czy obserwatorem – masz moc, by przeciwdziałać mobbingowi i wspierać tworzenie pozytywnej kultury pracy. Pamiętaj, że każdy gest zrozumienia, każde wsparcie i każda interwencja mają znaczenie. Razem możemy zmienić środowisko pracy na lepsze, promując zdrowie, dobrostan i wzajemny szacunek. Działajmy więc wspólnie, aby mobbing stał się rzadkością, a nie codzienną rzeczywistością w naszych miejscach pracy.
To może Cię również zainteresować
