Rodzaje urlopów

Nadgodziny do wybrania - kiedy się opłacają pracownikowi?

28 października 2022

5 z 5

Ocena: 5 z 5 | 14 głosów

14 głosów

4 komentarze
Nadgodziny do wybrania - kiedy się opłacają pracownikowi?
Kwestia nadgodzin jest regulowana przez Kodeks pracy, a mimo to wciąż zdarzają się przypadki nieznajomości tej zasady lub braku umiejętności przełożenia jej na konkretne sytuacje w życiu zawodowym. Każdemu pracownikowi przysługuje bowiem rekompensata za godziny przepracowane w dniu, który był z założenia wolny od tych obowiązków. Jak nadgodziny do wybrania przekładają się na prawo pracownika do dnia wolnego lub dodatku pieniężnego? Na czym polega prawo dotyczące pracy w większym wymiarze godzin lub w dni świąteczne?

Do głębszego zapoznania się z tematem systemu pracy w Polsce polecamy także artykuł: Nie tylko etat. Poznaj wady i zalety różnych form zatrudnienia”.

Jakie mamy rodzaje etatów?

Na liczbę dni pracujących ma wpływ rodzaj zatrudnienia konkretnego pracownika. W przypadku pełnego etatu standardowy wymiar pracy nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo przy założeniu, że czas pełnienia obowiązków służbowych obejmuje 5 dni w tygodniu. W analogiczny sposób można dokonać obliczeń dotyczących zatrudnienia na 1/2 oraz 3/4 etatu. W obu przypadkach tygodniowa i miesięczna liczba przepracowanych godzin powinna być pomniejszona o połowę lub 25 procent w porównaniu do pełnego wymiaru pracy. Umowy regulujące zatrudnienie na niepełny etat powinny w swojej treści zawierać dokładne wytyczne dotyczące liczby przepracowanych godzin, od których przysługuje dodatek do wynagrodzenia. W sytuacji zatrudnienia na pół lub 3/4 etatu nie może on przekraczać dziennej lub tygodniowej liczby godzin, które oznaczają pracę pełnowymiarową. Rodzaje etatów nie mają natomiast wpływu na wysokość i zasadę działania dodatków - reguła ta jest taka sama w przypadku osoby zatrudnionej na pełen etat oraz pracownika niepełnoetatowego.

Nadgodziny - kiedy są potrzebne?

Prawo do dysponowania nadgodzinami daje szerokie pole działania obu stronom - zarówno pracodawcom, jak i pracownikom. Ze względu na nagłe i nieprzewidziane sytuacje w zakładzie pracy może wystąpić potrzeba stawienia się pracownika na miejscu w dzień, który z założenia był wolny od obowiązków służbowych. Z kolei możliwość pracy w nadgodzinach umożliwia osobom zatrudnionym uzyskanie wyższej pensji oraz uzyskania dodatkowego dnia wolnego. Zgodnie z polskim prawem za pracę w godzinach nocnych (od 21:00 do 7:00), w niedziele i święta oraz w dni wolne od pracy z tytułu wcześniej przepracowanych nadgodzin, każdemu pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% stawki godzinnej. W każdym innym przypadku wykonywanie obowiązków służbowych wiąże się z dodatkiem wynoszącym 50 procent. 

Szukasz pracy?
Dodana

Doradca Klienta w Dziale IT

PeoplePro

  • Nowy Sącz
Dodana

Elektryk Utrzymania Ruchu

Extral Sp. z o.o.

  • Żory
Dodana

Elektryk Utrzymania Ruchu

Extral Sp. z o.o.

  • Rybnik
Dodana
Dodana

Oznacza to zatem, że za nadgodziny w dni powszednie pracownik otrzyma wynagrodzenie godzinne powiększone o połowę standardowej stawki. Dzień wolny od pracy przysługuje pracownikowi z kolei w przypadku zaistnienia nadgodzin w sobotę - wówczas pracodawca nie może zapłacić za pracę w tym dniu, a jedyną opcją rekompensaty jest wówczas odebranie dnia wolnego za nadgodziny w innym terminie. Warto również pamiętać, że dodatkowy dzień wolny przysługuje każdemu pracownikowi za ponadnormatywną pracę w sobotę - również tym osobom, które w tym dniu przepracowały zaledwie o godzinę więcej niż planowo.

Czy można zmusić pracownika do pracy po godzinach?

Nadgodziny do wybrania są chętnie wykorzystywane przez pracowników, którzy dzięki większej ilości przepracowanych godzin lub roboczym sobotom mogą uzyskać opłacalną rekompensatę. Praca ponad etat może być wykorzystana do przedłużenia wakacji lub poprawy aktualnej sytuacji materialnej danej osoby. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy pracownik nie wyraża chęci wykonywania obowiązków służbowych w dniu wolnym od pracy. Konieczność podporządkowania się pracodawcy oznacza jednak, że konkretna firma lub zakład ma prawo wymagać od osób zatrudnionych wykonywania obowiązków pracowniczych ponad standardowy czas pracy określony w umowie, a także również w soboty, niedziele lub święta. 

Jedynym warunkiem zmuszenia pracowników do nadgodzin jest wystąpienie jednej z kilku „awaryjnych” sytuacji. Kodeks pracy wskazuje, że wymaganie od pracownika nadgodzin może mieć miejsce w przypadku prowadzenia akcji ratowniczej i konieczności ochrony zdrowia ludzkiego oraz dóbr materialnych, a także w sytuacjach wymagających usunięcia awarii w wyjątkowych potrzeb pracodawcy. Szczególnie dyskusyjny jest zatem ostatni punkt tego zapisu, ponieważ pojęcie „wyjątkowych potrzeb” może być interpretowane przez pracodawców na różne sposoby. Uniknięcie pracy w ponadwymiarowej liczbie godzin jest zatem często niemożliwe, jednak w każdym przypadku kwestię nadgodzin do wybrania Kodeks pracy reguluje w sposób klarowny i korzystny dla pracowników.

Czy godziny do wybrania to praca za darmo?

Inną, równie często podnoszoną kwestią, jest problem nieopłacalności wykonywania nadgodzin w przypadku braku możliwości uzyskania satysfakcjonującej rekompensaty finansowej. Zgodnie z Kodeksem pracy godziny do wybrania przysługujące za ponadwymiarową pracę w sobotę, wykluczają możliwość otrzymania rekompensaty finansowej. Pracownik otrzymuje zatem wynagrodzenie za godziny wynikające z standardowej liczby godzin spędzonych w pracy, natomiast przy wystąpieniu nadgodzin rekompensata za dalszy czas spędzony w pracy ma wówczas charakter udzielenia dnia wolnego. Dla wielu osób reguła ta jest równoznaczna z „pracą za darmo”, co pracodawcy mają chętnie wykorzystywać do uzyskania zysku finansowego firmy. W rzeczywistości Kodeks pracy zawiera pod tym względem pewne nieścisłości, jednak warto pamiętać że pracownik za standardowy czas pracy w sobotę otrzymuje dodatek w wysokości 50 procent. Trudno zatem sytuację tego typu nazywać „pracą za darmo”, ponieważ w większości przypadków pracownik otrzyma korzystną dla niego gratyfikację finansową.

Nadgodziny do wybrania nie muszą zatem być związane wyłącznie z niesatysfakcjonującą rekompensatą finansową lub jej całkowitym brakiem. Znajomość Kodeksu pracy ułatwia wykorzystanie obowiązujących przepisów i praw pracownika do uzyskania dodatkowego dnia wolnego lub znacznego powiększenia miesięcznej pensji. Warto jednak pamiętać, że o większości z tych gratyfikacji należy przypominać pracodawcom, ponieważ niestety wciąż mogą zdarzać się przypadki celowego wykorzystania niewiedzy i roztargnienia pracowników do potrzeb uzyskania benefitów przez dany zakład pracy.

Video

Najczęściej zadawane pytania

Czy nadgodziny są opłacalne?

Nadgodziny z perspektywy pracownika mogą wiązać się z pewnymi korzyściami. W zależności od dnia wykonywania pracy ponadwymiarowej można otrzymać bowiem nawet 100-procentowy dodatek do stawki godzinowej lub dodatkowy dzień wolny.

Czy pracodawca może zmusić pracownika do pracy w nadgodzinach?

Tak. Pracodawca ma prawo zmusić pracownika do pracy w nadgodzinach. W każdym z przypadków firma lub przedsiębiorstwo może nałożyć na osobę zatrudnioną w danym zakładzie pracy obowiązek wykonywania pracy po godzinach. Rekompensatą finansową jest jednak w każdym przypadku dodatek do stawki godzinowej lub udzielenie dodatkowego dnia wolnego.

Czy dodatki za nadgodziny są zależne od rodzaju warunków zatrudnienia?

Nie. W przypadku umowy o pracę dodatki za przepracowane nadgodziny są identyczne dla osób zatrudnionych na pełnym etacie oraz pracowników wykonujących obowiązki na pół lub 3/4 etatu. W przypadku dni powszednich wynoszą one 50 procent dodatku do standardowej stawki godzinowej, natomiast w niedziele i święta dodatek ten wynosi 100 procent.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Ewa Sztuczka-Mazur

Social Media Manager

Social Media Manager w branży HR, autorka tekstów, copywriterka, specjalistka Facebook ADS, wokalistka i pszczelarka.
Obecnie w Aplikuj.pl odpowiedzialna głównie za treści z obszaru miękkiego HR oraz prawa pracy.

4 komentarze

Patrycja

Patrycja

Bardzo przydatny artykuł dla osób szukających pracy. Można z niego dowiedzieć się, jakie rodzaje etatów są obecnie popularne w Polsce i jak działa system nadgodzin. To wiedza przydatna na każdym etapie poszukiwania pracy.
Michał

Michał

Zgadzam się z artykułem, że nadgodziny są potrzebne w sytuacjach nieprzewidzianych i nagłych. Jednocześnie ważne jest, aby pracodawca szanował nasz czas wolny i traktował nadgodziny jako wyjątkowe sytuacje, a nie normę.
Karol

Karol

Bardzo ciekawy artykuł. Dzięki niemu dowiedziałam się, jakie rodzaje etatów są obecnie stosowane w Polsce i jak działa system nadgodzin. Może to być przydatne dla osób poszukujących pracy.
Agnieszka

Agnieszka

Artykuł przypomina, że jako pracodawcy musimy mieć wiedzę na temat obowiązujących ustaw dotyczących pracy w nadgodzinach oraz etatów. Dzięki temu będziemy umieli obsługiwać trudne sytuacje w zakładzie pracy, a jednocześnie nie łamać prawa.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.