Spis treści
Jakie są konsekwencje pracy na czarno?
W ostatnich latach sytuacja na rynku pracy w Polsce diametralnie się zmieniła. Specjaliści mówią o rynku pracy pracownika, bo to pracodawcy mają w ostatnim czasie bardzo duży problem ze znalezieniem osób chętnych do pracy. W listopadzie 2016 r. bezrobocie było wyjątkowo niskie – wyniosło raptem 8,2% (informacja podana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej). Na ten stan rzeczy wpływ ma m.in. wprowadzenie programu Rodzina 500 plus. Nie oznacza to jednak, że problem pracy „na czarno” zniknął z rynku. Przeciwnie – inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy co roku ujawniają nieprawidłowości związane z zatrudnianiem pracowników na czarno.
Praca na czarno – kiedy możemy o niej mówić?
Rynek pracy to przede wszystkim dwie strony – przedsiębiorcy oraz ludzie, którzy poszukują pracy. Istniejące na rynku pracy zjawisko społeczne, nazywane bezrobociem, polega na tym, że osoby zdolne do pracy oraz deklarujące chęć jej podjęcia, z różnych powodów nie mogą znaleźć zatrudnienia. Osoby, które przez długi czas pozostają na bezrobociu, często uznają, że jedynym wyjściem z tej sytuacji jest zatrudnienie na czarno. Przyczyną podejmowania się zatrudnienia bez umowy jest najczęściej widmo niepewności ekonomicznej oraz postępujący proces zubożenia społeczeństwa, zwłaszcza w przypadku osób mających średnie oraz niskie kwalifikacje. Są to osoby, które podejmują się każdej pracy zarobkowej, nawet takiej, która nie jest formalnie zgłoszona, czyli właśnie na czarno.
Oznacza to, że pracownik wykonuje swoje obowiązki i otrzymuje za nie wynagrodzenie, ale nie może liczyć na żadne świadczenia, nie ma też gwarancji i prawnego zabezpieczenia, że otrzyma wypłatę (nie mówiąc już o jej terminowości). Nie jest też w żaden sposób ubezpieczony przez pracodawcę, ponieważ oficjalnie u niego nie pracuje. Zatrudnienie na czarno jest bardzo opłacalne dla przedsiębiorców, ponieważ pozwala znacząco obniżyć koszty zatrudnienia. Pracownik ma z niej korzyści finansowe, ponieważ jego dochód nie jest opodatkowany ani oskładkowany.
Należy jednak pamiętać, że taka forma pracy jest nielegalna – kara za zatrudnienie na czarno jest dość dotkliwa. W dalszej części wyjaśniamy, jakie problemy się z tym wiążą, oraz gdzie i jak zgłosić lub udowodnić pracę na czarno. Krótko o tym mówi się również w tym filmiku:
Kosztorysant
LK INWEST Sp. z o.o.
- 6 800-9 800 zł brutto / mc (zal. od umowy)
- Wrocław
BRYGADZISTA - MISTRZ PRODUKCJI
LAMINTEX sp. z o.o.
- Nowy Sącz
Kasjer/Sprzedawca Stężyca
Golden Serwis Sp. z o. o.
- 28-28 zł brutto / h
- Stężyca
Planista
Hirschvogel Components Poland Sp. z o.o.
- Gliwice
Pracownik Produkcyjny - montaż wysokiej jakości wyrobów
PENT. Sp. z o.o.
- Bielsko-Biała
Praca bez umowy – konsekwencje dla pracodawcy
Jako pracownik wykonujący pracę bez umowy o pracę czy nawet umowy cywilnoprawnej, musisz mieć świadomość, że w razie kontroli, pracodawca zostanie surowo ukarany. Co mogą przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy w tym zakresie?
Inspektorzy mogą nałożyć na pracodawcę mandat w wysokości do 2 000 zł. Dodatkowo sprawa może zostać skierowana do sądu, ten zaś może nałożyć na przedsiębiorcę karę grzywny. To jednak nie wszystko, bo o fakcie nielegalnego zatrudniania są powiadamiane również inne urzędy:
- ZUS – pracodawca ma obowiązek odprowadzać za pracownika składki (m.in. społeczne i zdrowotne),
- właściwy urząd skarbowy – zachodzi podejrzenie, że skoro pracownik nie otrzymał umowy, to pracodawca nie odprowadza podatku.
Przedsiębiorca może zatem spodziewać się sporych problemów, jeżeli nie wręczy swojemu pracownikowi umowy. Gdy mowa o umowie o pracę, to musi być ona podpisana przed dopuszczeniem pracownika do stanowiska pracy. Takie rozwiązanie zostało wprowadzone stosunkowo niedawno temu. Jakie kary za pracę na czarno grożą w 2019 roku?
- 2 tysiące złotych mandatu za niesporządzenie pisemnej umowy między pracodawcą a pracownikiem
- 5 tysięcy złotych mandatu za dokonanie tego samego wykroczenia drugi raz
- Od 1 tysiąca do 30 tysięcy kary, jeśli inspektor pracy postanawia skierować sprawę do sądu
- 5 tysięcy złotych kary za nieopłacanie składek za pracownika
- Od 3 tysięcy do 5 tysięcy złotych kary za niezgłoszenie danych, które mają wpływ na wymiar składek na Funduszu Pracy
- Kara w wysokości 720 stawek dziennych lub pozbawienie wolności do 3 lat, jeśli pracodawca zostanie uznany za winnego przestępstwa skarbowego
Praca na czarno – konsekwencje dla pracownika
Jeżeli wykonujesz pracę na czarno, to musisz wiedzieć, że zasadniczo nie grożą ci żadne konsekwencje – zostaniesz jedynie pouczony w zakresie swoich praw. Nie oznacza to jednak, że nie możesz mieć problemów – wszystko zależy od tego, czy masz status osoby bezrobotnej.
Czy wiesz, jakie są konsekwencje pracy na czarno dla osoby ze statusem bezrobotnego? Jako osoba bezrobotna, czyli zarejestrowana w urzędzie pracy, masz konkretne obowiązki. Jednym z najważniejszych jest regularne stawianie się w urzędzie. W ten sposób wyrażasz gotowość do podjęcia zatrudnienia. Jeżeli pracujesz „na czarno”, to faktycznie naruszasz przepisy, które cię obowiązują. Osoba podejmująca zatrudnienie, która nie powiadomi o tym fakcie urzędników w terminie 7 dni, podlega karze od 500 do 5 tysięcy złotych. Twój portfel może zostać zatem uszczuplony o sporą kwotę pieniędzy. Czy jesteś na to gotowy?
Jeżeli na pracy na czarno przy jednoczesnym posiadaniu statusu osoby bezrobotnej zostaniesz złapany po raz pierwszy, to kara z pewnością będzie najniższa. Musisz jednak wiedzieć, że ponowne niedopełnienie formalności będzie wiązać się z tym, że zostanie nałożona na ciebie najwyższa kara. Dodatkowo będziesz miał problem z ponowną rejestracją w Urzędzie Pracy. Poniżej wyjaśniamy więcej szczegółów, na temat tego, jaki związek z pracą na czarno może mieć Urząd Skarbowy.
Skarga może mieć formę telefaksu, wiadomości przekazanej pocztą elektroniczną, formularza e-skargi lub protokołu przekazanego ustnie. Zgłaszający ma prawo nie wyrazić zgody na ujawnienie powodu kontroli.
Praca na czarno a Urząd Skarbowy
Pracownik powinien wiedzieć, gdzie zgłosić pracę na czarno, aby wymóc na pracodawcy podpisanie umowy – najlepiej przedstawić problem w Państwowej Inspekcji Pracy. Jest to bardzo ważne zwłaszcza w sytuacji, gdy pracodawca zwleka z wypłatą wynagrodzenia. Trzeba jednak pamiętać, że wówczas pracodawcy grozi grzywna. Szczególnie często wyszukiwana jest w sieci kwestia „praca na czarno a urząd skarbowy”, ponieważ to właśnie urząd skarbowy ma z tego tytułu największe straty i może nałożyć najbardziej dotkliwe kary. Grzywną może być ukarany także pracownik, zwłaszcza gdy był zarejestrowany w urzędzie pracy i nie zgłosił podjęcia zatrudnienia.
Jak udowodnić pracę na czarno?
Jeśli pracodawca nie podpisał umowy z pracownikiem i wykorzystał to, nie wypłacając wynagrodzenia miesięcznego, pracownik może wnieść w tej sprawie pozew do sądu. Następnie do pracownika należy udowodnienie faktu, że wykonywał pracę w firmie na danym stanowisku oraz określenie, jakie z tego tytułu należy mu się wynagrodzenie. Jako dowód mogą posłużyć zeznania świadków, wiadomości SMS, maile lub zdjęcia.
Nielegalne zatrudnienie, czy też praca na czarno może być rozpatrywana na kilku płaszczyznach. Z jednej strony to ogromne oszczędności finansowe po stronie pracodawcy. Nie musi on odprowadzać szeregu składek, nie udziela urlopów wypoczynkowych, nie kieruje zatrudnionych przez siebie osób na szereg badań lekarskich czy też kursy z zakresu BHP. Pracownik może zaś korzystać z ubezpieczenia, czyli być zarejestrowanym w Urzędzie Pracy i jednocześnie otrzymywać wynagrodzenie. Oczywiście, co należy podkreślić, taki proceder jest niezgodny z prawem i sprzeczny z interesem społecznym. Ponadto, jeżeli dokładniej przyjrzeć się pracy na czarno, zauważyć można także jej ogromne wady, które dotyczą zarówno pracodawcy, jak i pracownika.
Istota pracy na czarno
Rozważania o nielegalnym zatrudnieniu warto rozpocząć od wyjaśnienia samego pojęcia ?praca na czarno?. Odpowiedź na pytanie, kiedy ma ona miejsce, znaleźć można w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z przywołanym aktem, nielegalna praca zarobkowa oznacza:
- zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,
- niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego,
- podjęcia przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy,
- powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi nieposiadającemu zezwolenia na pracę, w przypadkach gdy jest ono wymagane, lub powierzenia wykonywania pracy na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę (z wyłączeniem sytuacji, które precyzuje art.88i tejże Ustawy).
Z powyższego wynika, że kanon nielegalnego zatrudnienia jest szeroki i obejmuje wiele sytuacji zarówno pod stronie pracodawcy, jak i pracownika. Ponadto, prawo złamane może zostać również przez niedokładne sprawdzenie dokumentów cudzoziemca, który stara się o posadę.
Praca na czarno a pracodawca
Na wstępie zaznaczono, że pracodawca, który zatrudnia na czarno czerpie, lub też patrząc z drugiej strony nie ponosi kosztów finansowych. Nie musi odprowadzać składek ani zaliczek na podatek od świadczącej dla niego pracę osoby. Zatrudnianie na czarno, które zostanie ujawnione przy ewentualnej kontroli, może jednak być dotkliwe dla portfela zatrudniającego. W takim przypadku grozi mu nie tylko mandat w wysokości od 1 000zł do 2 000zł za dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy przed podpisaniem właściwego dokumentu, ale również szereg innych kar. I tak, w przypadku, gdy inspektor stwierdzi w zakładzie pracy kolejną nieprawidłowość może skierować stosowny wniosek do sądu. W tym przypadku pracodawca może zostać ukarany grzywną sięgającą nawet do 30 000zł.
Inspektor przeprowadzający kontrolę może również wystosować pismo do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i poinformować podmiot ten o niewpłaconych składkach na ubezpieczenie społeczne. I wówczas urzędnicza machina rusza, zaś pracodawca może zostać ukarany dodatkową karą nawet do 5 000zł zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.
Trzecim podmiotem, który może zainicjować postępowanie, jest urząd skarbowy. Podobnie, jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych, działa on na podstawie zawiadomienia inspektora. Dochodzić będzie podatków, które nie zostały odprowadzone zgodnie z obowiązującymi aktualnie przepisami.
Konsekwencje pracy na czarno
I pracownik w niektórych sytuacjach może boleśnie odczuć fakt, iż pracuje na czarno. Mowa o sytuacji, w której będąc osobą zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy, będzie pracował zarobkowo i nie powiadomi właściwego urzędu w terminie 7 dni od momentu podjęcia zatrudnienia. W takim przypadku jego kieszeń może zostać uszczuplona od 500 do nawet 5 000zł zgodnie z art. 119 ust. 2 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Kara wymierzona zostaje przez sąd w oparciu o stosowny wniosek przeprowadzającego kontrolę inspektora. Ponadto, pracownik taki zostanie także wezwany do urzędu skarbowego celem przesłuchania, gdyż istnieje duże prawdopodobieństwo, że zatrudniająca go firma nie odprowadziła należytego podatku dochodowego.
Pracownik, który podejmuje się pracy na czarno nie może też liczyć na szereg uprawnień, które przysługują każdemu zatrudnionemu na umowę o pracę. Nie będzie korzystał on z płatnych urlopów wypoczynkowych, nie będzie przysługiwać mu leczenie w publicznej służbie zdrowia. Ponadto, pojawia się szereg licznych problemów natury psychologicznej. Osoba taka nie ma pewności, że otrzyma pensję w terminie, że będzie ona rzeczywiście wynosiła tyle, ile ustalone zostało na początku. Dalej, warto również zauważyć, że trudno mówić o ciągłości zatrudnienia na określonych zasadach. Wszystko to powoduje, że de facto otrzymywanie wyższej pensji okupione jest niepewnością jutra.
To może Cię również zainteresować
