Spis treści
Każdy z pracowników, który podpisuje umowę o pracę, jest zobowiązany świadczyć ją zgodnie z zapisami tego dokumentu. W praktyce jednak na osoby chętne do pracy czeka wiele pułapek. Praca w niepełnym wymiarze godzin jest jedną z nich. Właśnie takim osobom szefowie najchętniej powierzają pracę po godzinach. Powód? Niższe koszty niż w sytuacji, gdyby tę samą pracę miała wykonywać osoba świadcząca pracę w pełnym wymiarze godzin. Nie oznacza to jednak, że pracodawca ma tu pełną dowolność. Kodeks pracy jasno precyzuje, że niezbędne jest określenie limitu godzin, po przekroczeniu którego pracownikowi przysługiwać będzie dodatek, jak za godziny nadliczbowe. Niestety, tylko część osób zatrudnionych jest tego faktu świadoma.
Pół etatu – ile to godzin?
Jak wskazuje art. 129 § 1 Kodeksu pracy: „Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy”. Tym samym jest to liczba godzin pełnego etatu. Mówiąc o pracy na pół etatu, można wywnioskować, że taki wymiar czasu pracy powinien zostać obniżony proporcjonalnie do liczby godzin czasu pracy na pełnym etacie.
Tak więc zgodnie z art. 130 § 1-21 Kodeksu pracy, w danym okresie rozliczeniowym czas pracy obliczany jest w następujący sposób:
- należy pomnożyć 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających do przepracowania w tym okresie;
- następnie dodać do otrzymanego wyniku liczbę dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku i pomnożonych przez 8;
- od uzyskanej liczby godzin należy odjąć po 8 godzin za każde święto, które przypada w innym dniu niż niedziela. Nie odejmuje się natomiast czasu (w liczbie 8 godzin), w sytuacji, gdy zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy, święto przypada w dniu wolnym od pracy, wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, czyli np. w wolną sobotę albo wolny wtorek.
Uzyskany wynik to czas pracy na pełen etat. Chcąc uzyskać informację o tym, ile godzin wyniesie pół etatu, należy proporcjonalnie obniżyć uzyskany rezultat – czyli o połowę. Przykładowo: w miesiącu, w którym czas pracy dla pełnoetatowego pracownika wyniesie 160 godzin, wymiar czasu pracy na pół etatu wyniesie 80 godzin.
1/2 etatu - wynagrodzenie 2021
Z każdym rokiem podwyżce ulega płaca minimalna. W roku 2021 najniższe gwarantowane wynagrodzenie wynosi 2800 zł brutto. W stosunku do roku ubiegłego jest to podwyżka o 200 zł brutto. Biorąc pod uwagę aktualną wysokość wszystkich obowiązkowych odliczeń wysokość minimalnego wynagrodzenia wyniesie w 2021 roku 2061,67 zł netto. Minimalna stawka godzinowa również jest wyższa i wynosi odpowiednio 18,30 zł brutto i 13,37 zł netto po odliczeniu nieobowiązkowej stawki chorobowej lub 13,78 zł bez wspomnianej składki.
Wzrost płacy minimalnej oznacza również wzrost wynagrodzenia osób zatrudnionych na niepełnych etatach. Biorąc pod uwagę powyższe, wynagrodzenie minimalne dla osób pracujących na pół etatu w 2021 wyniesie 1074,33 zł netto.
- Kwota brutto : 1 400 zł
- Koszty uzyskania przychodu : 250 zł
- Kwota wolna od podatku: 43,76 zł
- Stawka podatku 17%
Od kwoty brutto odejmujemy:
- 191,94 zł – składki na ubezpieczenia społeczne: (136,64 zł emerytalne + 21,00 zł rentowe + 34,30 zł chorobowe),
- 108,73 zł – składkę na ubezpieczenie zdrowotne (9%)
- 25 zł – zaliczka na podatek dochodowy.
1 400 zł – 191,94 zł – 108,73 zł – 25 zł = 1 074,33 zł netto do wypłaty
Płaca minimalna w 2021 r. stanowi 53,2% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na 2021 r.
Umowa na pół etatu
Praca na pół etatu nie jest równoznaczna z utratą praw pracowniczych. Pracownik zatrudniony na pół etatu na podstawie umowy o pracę ma takie same prawa jak osoba pełniąca swoje obowiązki w ramach całego etatu. Zgodnie z przepisami umowa o pracę na pół etatu nie może skutkować mniej korzystnymi warunkami zatrudnienia, aniżeli w przypadku pełnego etatu. Tym samym osoby wykonujące taką samą lub podobną pracę w różnym wymiarze czasu pracy, powinny mieć jednakowe warunki i prawa, jednak zmianie ulega wynagrodzenie i wymiar urlopu, które są proporcjonalnie pomniejszone.
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Gliwice
Monter okien i drzwi Niecmy od zaraz
IMS GmbH
- 17-18 € brutto / mc
- Niemcy
Operator maszyn > Panie i Panowie > nawet 7200 zł > Wrocław Oporów
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 5 800-7 200 zł brutto / mc
- Wrocław
Magazynier -> praca od zaraz -> darmowy transport pracowniczy -> do 6125 zł brutto/msc
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Kobierzyce
Magazynier -> praca od zaraz -> darmowy transport pracowniczy -> do 6125 zł brutto/msc
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Sobótka
Osoby, które szukają pracy w niepełnym wymiarze godzin, nie zawsze przykładają uwagę do tego, co proponuje ich przyszły szef. Jest to błąd. Zgadzając się na zaproponowane warunki bez ich uprzedniego przeanalizowania, można stracić całkiem sporo i to głównie w sytuacji, gdy szef zaproponuje nadgodziny.
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Podmiot zatrudniający najczęściej powołuje się na drugi punkt i wskazuje, że pracownik jest mu potrzebny z uwagi na zaistniałą sytuację. Jest to o tyle uzasadnione, że warunki zawartej umowy mogą być zmieniane tylko w drodze porozumienia lub w drodze wypowiedzenia zmieniającego. W praktyce oznacza to, że pracodawca nie ma możliwości dostosowywania wymiaru czasu pracy osoby zatrudnionej do swoich własnych potrzeb.
Trzeba przy tym pamiętać, że pracodawca jest też zobowiązany zrekompensować pracownikowi fakt, że świadczy on pracę w godzinach nadliczbowych, zatem poza wynagrodzeniem powinien wypłacić dodatek za godziny nadliczbowe. Czy zawsze?
Nadgodziny przy umowie na pół etatu
Uprawnieni do dodatku za godziny nadliczbowe są zarówno pracownicy zatrudnieni na pełny etat, jak i ci na jego część. Każdy zatrudniający powinien pamiętać o tym, aby w umowie o pracę uwzględniona została kwestia odnośnie tego, po przekroczeniu której godziny pracy będzie należała się wypłata dodatku za pracę ponadwymiarową. Mowa tutaj, zgodnie z art. 151 § 5 k.p. o klauzuli, w której określona jest dopuszczalna liczba godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej na pół etatu. W związku z tym pracownikowi oprócz normalnego wynagrodzenia przyznawany jest dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Powyższy przykład pokazuje, jak ważne jest określenie w umowie o pracę na niepełny etat kwestii dodatku za godziny nadliczbowe. Jeśli tego zabraknie - dodatek za nadgodziny będzie naliczany dopiero po ósmej godzinie pracy. Trzeba bowiem pamiętać, że limit godzin ponadwymiarowych u osoby zatrudnionej w wymiarze niepełnego etatu nie może być wyższy od wymiaru pełnego etatu, ani nie może być mu równy. Stanowiłoby to poważne nadużycie, a zatrudniający mógłby ponieść poważne konsekwencje prawne i finansowe.
- 100% wynagrodzenia – w przypadku pracy w godzinach nadliczbowych w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz w dniu wolnym od pracy, udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych w każdym innym dniu.
Urlop na pół etatu
Rozliczenie urlopów wypoczynkowych pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, czyli również tych zatrudnionych na pół etatu, odbywa się właściwie na takich samych zasadach, jak w przypadku pełnego etatu. Aby jednak mogło dość do rozliczenia, niezbędne jest ustalenie wymiaru urlopu. W przypadku osób zatrudnionych na niepełnym etacie wymiar zostaje ustalony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika etatowego. Ustalając to, brany jest pod uwagę staż pracy, a także okresy zakończonej nauki. Tak więc pełnoetatowemu zatrudnionemu przysługuje:
- 20 dni – gdy staż pracy jest krótszy niż 10 lat,
- 26 dni – gdy staż pracy jest dłuższy niż 10 lat.
Ustalając wymiar urlopu wypoczynkowego dla niepełnoetatowca, mnoży się wymiar etatu, na jakim jest zatrudniony przez pełny wymiar urlopu. Trzeba tutaj pamiętać, że każdy niepełny dzień urlopu podlega zaokrągleniu do pełnego dnia w górę, czyli na korzyść pracownika. Urlop na pół etatu jest więc proporcjonalny i ustalany indywidualnie, w zależności od posiadanego stażu pracy, na który składają się wszelkie okresy zatrudnienia w stosunku pracy, jak i stopnie wykształcenia.
Przy obliczeniach dla osób pracujących na pół etatu należy pamiętać, że urlop wypoczynkowy rozlicza się godzinowo. Wówczas 1 dzień urlopu = 4 godzinom pracy. Poniżej przedstawiamy przykładowe obliczenie urlopu dla osoby, która pracuje już ponad 10 lat, czyli przy pełnym etacie otrzymała możliwość do wykorzystania 26 dni urlopu w ciągu roku.
- 26 dni x 1/2 etatu= 13 dni
- 13 dni x 8 godzin = 104 godziny
- 104 godziny /4 godzinne dni pracy = 26 dni 4 godzinnych dni pracy
Druga praca na pół etatu
Obowiązujące przepisy zezwalają na podjęcie dwóch stosunków pracy. Pracownik może zawrzeć drugą umowę o pracę na cały etat lub na pół etatu z obecnym pracodawcą lub z innym. W tym drugim przypadku nie ma on obowiązku informowania swojej macierzystej firmy o tym fakcie. Istnieje jednak jedno przeciwwskazanie do podpisania drugiej umowy o pracę - jest nim klauzula o zakazie konkurencji.
Należy pamiętać, że jeśli druga praca będzie świadczona dla tego samego pracodawcy, to pracownikowi należy się określony czas na odpoczynek i regenerację. Obowiązki wynikające w obu tych umów powinny być od siebie różne. W przeciwnym wypadku pracodawca naraża się na konsekwencje wynikające z Kodeksu Pracy. W przypadku świadczenia pracy u dwóch innych pracodawców pracownik może zdecydować, że będzie wykonywać swoje obowiązki rezygnując z prywatnego czasu wolnego.
Kolejnym ważnym zagadnieniem przy drugiej pracy na pół etatu jest fakt, że wszelkie świadczenia przysługują pracownikowi odrębnie z każdej umowy. Przy pracy świadczonej dla jednego pracodawcy podstawa wymiaru składek ZUS liczona będzie po zsumowaniu wynagrodzenia z obu umów.
Praca na pół etatu a emerytura
Kolejnym ciekawym zagadnieniem, jakie pojawia się w związku z pracą na pół etatu jest świadczenie emerytalne. Zgodnie z zasadą o niedyskryminacji pracowników możemy być o to spokojni. Okres, w którym pracowaliśmy na pół etatu jest traktowany jako składkowy i wliczany do stażu pracy dokładnie tak samo, jak okresy przepracowane na całym etacie.
Oznacza to, że lata pracy niezależnie od wymiaru zatrudnienia liczą się identycznie. Przykładowo - rok przepracowany na pół etatu, liczony jest jako rok do stażu emerytalnego. Nie można jednak zapomnieć o tym, że wraz z obniżeniem wymiaru etatu obniżeniu ulegają również zarobki. To ma niestety bezpośrednie przełożenie na wysokość świadczenia emerytalnego, bowiem podstawę obliczenia emerytury stanowi wysokość wynagrodzenia za pracę.
Pełnoetatowy kontra niepełnoetatowy pracownik
Powyższe informacje pokazują, że liczba godzin do przepracowania to nie jedyne różnice, jakie istnieją pomiędzy pracownikiem pełnoetatowym, a pracownikiem zatrudnionym na pół etatu. Przed podjęciem pracy na pół etatu, czy drugiej pracy na pół etatu trzeba podsumować wszystkie za i przeciw i podjąć indywidualną decyzję.
Jak natomiast wygląda kwestia zmiany wymiaru etatu w umowie? O zwiększeniu bądź zmniejszeniu liczby godzin i z czym się ono wiąże, opowiada autorka poniższego materiału:
W umowie znajdziesz szczegóły
Niektóre ustalenia związane z pracą w niepełnym wymiarze godzin pozostają indywidualne i warto o tym pamiętać. Umowa na pół etatu powinna w jasny sposób przedstawiać wzajemną relację pomiędzy stronami, a także wskazywać na kwestie takie jak nadliczbowe godziny pracy. Zgodnie z art. 151 § 5 Kodeksu pracy: „Strony ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 1511 § 1”.
Oznacza to, że z punktu widzenia osoby zatrudnionej, istotne powinno być porozumienie się z przyszłym szefem w tym zakresie. Jeżeli kwestia ta nie zostanie dopilnowana, może okazać się, że pracownik będzie świadczył pracę w dodatkowych godzinach bez odpowiedniego wynagrodzenia.
Kiedy upomnieć się o swoje?
W praktyce może zdarzyć się, że pracodawca będzie wykorzystywał fakt, że pracownik świadczy pracę w niepełnym wymiarze godzin i zlecał mu pozostanie w zakładzie pracy po godzinach. Warto zauważyć, że taka sytuacja nie powinna mieć miejsca, zaś szef nie może wszystkiego. Konieczność wskazania limitu pracy wykonywanej w nadgodzinach jest niezwykle istotna.
W przypadku, gdy realnie zatrudniony pracuje w pełnym wymiarze, a "w papierach" widnieje coś innego, może domagać się realizacji choćby uprawnień urlopowych. Zanim pójdzie się do sądu pracy, warto przedstawić swoją argumentację szefowi, jeśli ta jednak nie poskutkuje, można zasięgnąć do innych rozwiązań – właśnie takich jak zgłoszenie sprawy do Państwowej Inspekcji Pracy czy sądu pracy.
Czy warto pracować na pół etatu?
Rozważając pracę na pół etatu należy wziąć pod uwagę wynikające z takiej formy zatrudnienia wady i zalety. Wadą niewątpliwie będzie niższe wynagrodzenie, jednak jeśli konieczność pracy na pół etatu wynika z równoczesnego prowadzenia własnej działalności to niewątpliwie będziemy mieć wtedy na nią więcej czasu, niż pracując na pełen etat. W takim przypadku należy jednak pamiętać, że aby skorzystać z możliwości płacenia tylko składki zdrowotnej zamiast pełnego ZUS-u wypłata musi mieć wysokość przynajmniej minimalnego krajowego wynagrodzenia.
Lata przepracowane na umowie o pracę na pół etatu liczą się do stażu pracy a co za tym idzie do emerytury. Nie stracimy zatem tych lat pod kątem formalnym, jednak należy pamiętać, że wysokość emerytury zależna jest od wysokości zarobków, a te na połowie etatu będą niższe.
Podobnie rzecz wygląda jeśli chodzi o zagadnienie związane z pracą na pół etatu a zasiłkiem dla bezrobotnych. Aby starać się o taki zasiłek należy przepracować na przestrzeni 18 miesięcy przynajmniej 12 osiągając przy tym wynagrodzenie nie niższe niż minimalne. W praktyce uzyskanie zasiłku dla bezrobotnych po zakończeniu pracy na pół etatu może więc być niemożliwe.
Biorąc pod uwagę powyższe względy każdy powinien rozważyć swoją indywidualną sytuację przed podjęciem decyzji o pracy na pół etatu.
Reasumując, praca półetatowca nie pozwala go praw do bycia traktowanym na równi z osobami zatrudnionymi na pełen etat. Podobnie jak te osoby podlega Kodeksowi pracy i może wymagać jego respektowania od zatrudniającego. Musi jednak pamiętać, że urlop na pół etatu oraz wynagrodzenie za pół etatu są proporcjonalnie pomniejszane.
