Spis treści
Świadczenie pracy nieodłącznie wiąże się z prawem do urlopu. Zasadniczo pracownik ma do wyboru kilka rodzajów urlopu, ze względu na konkretne okoliczności i posiadane predyspozycje. Poza podstawowym urlopem wypoczynkowym pracownik może też wnioskować o urlop bezpłatny. Zasady przyznawania tego są zdecydowanie inne, niż urlopu wypoczynkowego i – w efekcie – nie każdy pracownik może z niego skorzystać. Warto znać różnicę między urlopem płatnym a urlopem bezpłatnym, by wnioskować o taki, który będzie najbardziej odpowiedni w danym momencie.
Przy udzielaniu płatnego bądź bezpłatnego urlopu należy brać pod uwagę następujące czynniki: długość każdego z urlopów i kolejność ich udzielania. Z punktu widzenia pracownika najkorzystniejsza jest sytuacja, gdy najpierw wykorzysta on w całości urlop wypoczynkowy, a następnie uda się na urlop bezpłatny.
W przypadku korzystania z urlopu bezpłatnego w wymiarze mniejszym niż jeden miesiąc, urlop bezpłatny nie będzie w żaden sposób wpływał na pełny wymiar urlopu wypoczynkowego, (a więc 20 lub 26 dni w danym roku kalendarzowym). Sytuacja pracownika wygląda inaczej, gdy jego urlop bezpłatny trwa dłużej niż jeden miesiąc. Jeżeli urlop bezpłatny trwa dłużej niż miesiąc, wówczas urlop wypoczynkowy ulega proporcjonalnemu obniżeniu do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym.
Urlop płatny
Najczęstsze pytanie, zwłaszcza wśród osób, które dopiero wkraczają na ścieżkę kariery zawodowej dotyczy kwestii tego czy urlop jest płatny? Podpisanie umowy o pracę to dla pracownika gwarancja, że będzie on mógł skorzystać z szeregu przysługujących mu praw, w tym złożyć wniosek o urlop i wykorzystać należny mu zgodnie z Kodeksem pracy urlop wypoczynkowy.
Wszystkie regulacje związane z urlopami pracowniczymi podlegają zapisom kodeksu pracy i nie mogą być modyfikowane, ani przez zatrudnionego ani przez pracodawcę. Prawo do urlopu osoba zatrudniona nabywa z początkiem roku kalendarzowego. Zgodnie z przepisami, nie można też zrzec się prawa do swojego „corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego” (art. 152). Tym samym, wszelkie nieprawidłowości czy nadużycia stanowią podstawę do zgłoszenia się o pomoc do odpowiedniego organu. Przykładowo, jeśli pracodawca podejmuje próbę skrócenia przysługującego pracownikowi urlopu, odwołuje go, a nawet nie wyraża zgody na wybranie wolnych dni bez uzasadnionej przyczyny, pracownik może dochodzić uznania swoich praw.
Zwykle jednak pracownik składa do przełożonego wniosek o urlop, w którym wskazuje rodzaj urlopu oraz termin jego wykorzystania. W wielu firmach, aby ułatwić proces organizacji urlopów pracowników, wykorzystuje się tak zwane planowanie urlopowe, według którego pracownicy określają potrzeby urlopowe z dużym wyprzedzeniem. Pomaga to w ułożeniu efektywnego planu urlopowego, zwłaszcza w firmach zatrudniających dużą ilość osób. Dzięki takim działaniom firma może funkcjonować bez ryzyka, że w danym okresie zabraknie pracowników w poszczególnych działach, co mogłoby znacznie utrudnić jej sprawne działanie.
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Żory
Prace magazynowe
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Tychy
Pracownik produkcji
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Gliwice
Specjalista/Specjalistka w biurze Fundacji
American Heart of Poland Spółka Akcyjna
- Katowice
Pracownik magazynu
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Tychy
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Urlop pracowniczy nie dotyczy każdego zatrudnionego w taki sam sposób. Dni wolne, za które pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia, może wykorzystać każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Trzeba jednak pamiętać, że wymiar dni wolnych może być różny dla poszczególnych pracowników. Wszystko dlatego, że długość urlopu zależy od stażu pracy pracownika.
- 20 dni wówczas, gdy pracownik pracował krócej niż 10 lat,
- 26 dni wtedy, gdy pracownik przepracował co najmniej 10 lat.
Nie ma znaczenia, ani miejsce pracy ani sposób rozwiązania umowy. Niestety szeroko pojmowana aktywność zawodowa, w przypadku wyliczenia przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego nie obejmuje okresu zatrudnienia w oparciu o umowy cywilnoprawne oraz czasu prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Na całkowity wymiar urlopu wypoczynkowego ma wpływ nie tylko staż pracowniczy stanowiący całość okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, i tzw. okresów zaliczanych, ale również kontynuacja edukacji, okres zdobywania wykształcenia przez pracownika. Do całkowitego wymiaru urlopu wypoczynkowego wlicza się więc okresy ukończenia:
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż pięć lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat,
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż trzy lata.
Ponadto na wymiar urlopu składają się również okresy pobierana zasiłku dla bezrobotnych, świadczenie legalnej pracy poza granicami kraju, odbywanie czynnej służby wojskowej, okres urlopu wychowawczego oraz czas prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego.
.jpg)
Pracownik, który zna swoje prawa dotyczące urlopu wypoczynkowego, może je w pełni wykorzystać. I optymalnie zaplanować coroczny urlop. Kiedy skorzystać z urlopu wypoczynkowego? Każdy pracownik musi wykorzystać swój urlop wypoczynkowy. Istnieją, co prawda, wyjątkowe sytuacje, gdy zamiast dni wolnych pracownik otrzymuje ekwiwalent pieniężny, ale takie zdarzają się rzadko i związane są np. z odejściem zatrudnionego z firmy. Wówczas może zaistnieć konieczność wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy.
Większość pracodawców, w obawie o konieczność zatrudnienia pracowników tymczasowych, sporządza plany urlopowe na początku każdego roku. Dzięki temu każdy zatrudniony ma możliwość wyboru dogodnego terminu odpoczynku od pracy. To najlepsze rozwiązanie, pozwalające zaplanować wakacje. W związku z tym istnieje zapis, nakazujący wybranie części urlopu wypoczynkowego w formie nieprzerwanej, trwającej co najmniej 14 dni kalendarzowych.
Czy otrzymuje się wynagrodzenie za urlop na żądanie? Tak, dlatego, że jak wyjaśniliśmy, jest urlopem wypoczynkowym. Różnica między pozostałą częścią urlopu wypoczynkowego, a urlopem na żądanie polega na tym, że nie został on wcześniej uzgodniony z pracodawcą, a ten nie ma prawa odmówić pracownikowi udzielenia takiego urlopu (art. 167 Kodeksu pracy).
Urlop bezpłatny
Urlop bezpłatny to przerwa w świadczeniu pracy, za którą nie przysługuje wynagrodzenie. Sam stosunek pracy i wiążące się z nim przywileje nie ustają, a jedynie podlegają zawieszeniu. Pracownicy z urlopu bezpłatnego korzystają najczęściej wtedy, kiedy wykorzystali już urlop wypoczynkowy, a muszą np. załatwić swoje prywatne sprawy. O taki wnioskują również zatrudnieni uczący się do egzaminów. Jeżeli nie przysługuje im urlop szkoleniowy, mogą oni wykorzystać urlop płatny, a po nim wnioskować właśnie o bezpłatny. Zasadniczo urlop bezpłatny może zostać udzielony na podstawie wniosku zatrudnionego, zleceniu za zgodą pracownika świadczenia pracy na rzecz innego pracodawcy oraz w przypadku pracowników młodocianych.
Warto jednak podkreślić, że w przypadku takiego urlopu stosunek pracy trwa nadal, jest on tylko zawieszony.
Ponieważ pracodawca może nie być w stanie przewidzieć ilości pracy w firmie, jeżeli urlop bezpłatny pracownika ma trwać dłużej niż 3 miesiące szef może wnioskować o to, by w dokumentach znalazła się informacja o możliwości odwołania podwładnego z urlopu z ważnych przyczyn.
Wniosek o urlop bezpłatny musi zawierać czas trwania urlopu oraz termin jego odbywania. Pracownik nie ma obowiązku wskazania przyczyny ubiegania się o urlop bezpłatny, jednak uzasadnienie może okazać się pomocne w jego uzyskaniu Trzeba bowiem pamiętać, że pracodawca nie musi wyrazić zgody na taki urlop. Niestety, o ile pracodawca wskaże sensowe powody swojej decyzji i nie będą się one odnosić do czynników dyskryminacji lub subiektywnej oceny, pracownik nie ma prawa odwołania.
Urlop bezpłatny a ZUS
Jak wygląda kwestia formalna? Urlop bezpłatny nie jest objęty wynagrodzeniem ani okresem ubezpieczeniowym, dlatego co do zasady stanowi przestój w odprowadzaniu składek na ubezpieczenie społecznej i zdrowotne. Co więcej okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy. Każdy, kto zastanawia się nad urlopem bezpłatnym, powinien mieć na uwadze, że pracodawca ma prawo do odwołania pracownika. Przesłankami do takiej decyzji jest urlop bezpłatny trwający dłużej niż 3 miesiące, klauzula umożliwiająca odwołania uzgodniona już na etapie udzielania urlopu bezpłatnego, a także ważne przyczyny mające wpływ na ogólne funkcjonowanie firmy.
Z kolei pracownik powracający z urlopu bezpłatnego powinien zając stanowisko, które opuszczał. W przypadku, gdy jest to niemożliwe, pracodawca może odesłać pracownika na okres maksymalnie 3 miesięcy do wykonywania pracy na innym stanowisku, jednak odpowiadającym wykształceniu, kwalifikacjom i przede wszystkim ustalonym warunkom zatrudnienia.
By nadal pozostawać ubezpieczonym w okresie trwania urlopu bezpłatnego, pracownik powinien zostać zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny albo przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego. W praktyce wygląda to tak, że opłaca się składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. wartości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wraz z wypłatami z zysku.
Podsumowując, w życiu każdego pracownika może zdarzyć się sytuacja, gdy przysługujący mu wymiar czasu urlopu wypoczynkowego okaże się niewystarczający. Wtedy pojawia się myśl o skorzystaniu z możliwości ubiegania się o urlop bezpłatny. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że oba rodzaje urlopu można połączyć w ciągu jednego roku pracowniczego. Optymalnym rozwiązaniem jest wybranie urlopu wypoczynkowego, a następnie wnioskowanie o urlop bezpłatny w zależności od potrzeb. Warto wziąć te wszystkie ewentualności pod uwagę, by w przyszłości bez zbędnego stresu zaaplikować do pracodawcy o potrzebny nam w danym czasie rodzaj urlopu: urlop bezpłatny czy urlop wypoczynkowy.
