Pracodawca - prawa i obowiązki

Ochrona pracownic w ciąży – zmiany, prawa i zwolnienia

25 października 2024

5 z 5

Ocena: 5 z 5 | 20 głosów

20 głosów

3 komentarze
Ochrona pracownic w ciąży – zmiany, prawa i zwolnienia
Zapoznaj się z prawami pracownic w ciąży, które objęte są specjalną ochroną. Sprawdź, jakie zmiany wprowadziła nowelizacja Kodeksu pracy w 2023 roku i jakie obowiązki nałożyła na pracodawców.

Pracownica w ciąży zatrudniona na podstawie umowy o pracę nie tylko nie może wykonywać niektórych prac, lecz także korzysta z wyjątkowej ochrony. Polega to m.in. na tym, że pracodawca nie może jej zwolnić, chyba że zachodzą określone przesłanki. Wśród tych wskazać należy na upadłość, likwidację zakładu pracy, lub na ciężkie przewinienie podwładnej. W tym ostatnim przypadku mowa oczywiście o zwolnieniu dyscyplinarnym, do którego podmiot zatrudniający musi mieć solidne podstawy.

Nowelizacja Kodeksu pracy 2023 – ochrona kobiet w ciąży

Nowelizacja, która weszła w życie w 2023 roku, wprowadziła kilka ważnych zmian dotyczących ochrony kobiet w ciąży:

  • Zakaz przygotowań do zwolnienia – nowe przepisy wyraźnie zabraniają pracodawcom podejmowania jakichkolwiek działań przygotowawczych zmierzających do zwolnienia kobiety w ciąży. Oznacza to, że pracodawca nie może np. planować zastąpienia ciężarnej pracownicy, przewidywać jej zwolnienia czy podejmować innych kroków w tym kierunku.
  • Przedłużenie umów na czas określony – w przypadku umowy na czas określony lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która miałaby zakończyć się po trzecim miesiącu ciąży, umowa jest automatycznie przedłużana do dnia porodu. Zasada ta nie dotyczy umów zawartych na czas zastępstwa pracownika podczas jego nieobecności.
  • Rozszerzona ochrona podczas urlopów – ochrona przed zwolnieniem rozciąga się nie tylko na okres ciąży, ale również obejmuje czas trwania urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie, gdy pracownica (lub pracownik korzystający z praw rodzicielskich) znajduje się na takim urlopie.
  • Ochrona przed działaniami dyscyplinarnymi – wprowadzono również bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące zwolnień dyscyplinarnych. Pracodawca potrzebuje zgody zakładowej organizacji związkowej, aby rozwiązać umowę z pracownicą w ciąży w trybie dyscyplinarnym.

Te zmiany, które dokładniej omówimy w kolejnych częściach artykułu, mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa i ochrony kobiet w ciąży w miejscu pracy oraz ułatwienie im łączenia pracy zawodowej z macierzyństwem. 

Kiedy można zwolnić kobietę w ciąży? 

Istnieje okres, w którym pracodawca nie może zwolnić kobiety w ciąży. Zgodnie z przepisami, ochrona pracownicy w ciąży jest szczególnie wzmocniona w okresie trwania ciąży oraz po porodzie. To, jak długo pracownica będzie mogła liczyć na ochronę przed zwolnieniem, zależy od rodzaju zatrudnienia, a dokładniej w przypadku umów terminowych zależy od tego, kiedy wygasa umowa.

Szukasz pracy?

Operator maszyn produkcyjnych/pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Kielce
Dodana

Stolarz

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • Bielsko-Biała
Dodana

Magazynier - operator wózka widłowego

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 5 100-6 000 zł brutto / mc
  • Kielce
Dodana

Kierowca C+E

WOJTAN TRANSPORT SP.J.

  • 8 000 zł netto / mc
  • Dąbrowa Górnicza
Dodana

Pracownik produkcji

Randstad Polska Sp. z o.o.

  • 4 500-4 950 zł brutto / mc
  • Występa
Dodana

I tak, jeżeli mowa o zatrudnieniu na umowie na czas nieokreślony, pracodawca nie ma prawa rozwiązać umowy o pracę z kobietą w ciąży od momentu pierwszego dnia ciąży, aż do zakończenia urlopu macierzyńskiego. Co ważne, nie ma znaczenia, w którym miesiącu ciąży pracownica przedłoży pracodawcy zaświadczenie lekarskie potwierdzające ciążę, dlatego nawet jeżeli otrzyma ona wypowiedzenie przed uzyskaniem tego dokumentu, pracodawca będzie zmuszony je wycofać, jeśli w momencie wypowiedzenia ciąża już trwała.

W przypadku umowy na czas określony lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która miałaby zakończyć się po trzecim miesiącu ciąży, umowa zostaje przedłużona do dnia porodu.

Przepisy chronią więc pracownicę przed zwolnieniem z powodu stanu ciąży przez cały okres jej trwania. To ważne zabezpieczenie ma na celu zapobieżenie nadużyciom pracodawców oraz zapewnienie spokoju i stabilności kobiecie w tym wyjątkowym okresie. 

Zwolnienie dyscyplinarne w ciąży

Zgodnie z przepisami prawa pracy, tzw. dyscyplinarka to inaczej rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, które skutkuje natychmiastowym zwolnieniem pracownika.

Jest to szczególny rodzaj zwolnienia i pracodawca nie może go zastosować bez konkretnych, określonych prawem przesłanek.

Kiedy pracodawca może zwolnić dyscyplinarnie?
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika może nastąpić w następujących przypadkach:
  • ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
  • popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
  • zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Warto przy tym zauważyć, że w takich sytuacjach pracodawca może – ale nie musi – zastosować zwolnienie dyscyplinarne. Ustawodawca pozostawia mu zatem prawo wyboru.

Jak to natomiast wygląda w przypadku pracownicy w ciąży? Wówczas musi być spełniony dodatkowy warunek: przed rozwiązaniem umowy z podwładną, pracodawca musi uzyskać zgodę reprezentującej pracownicę zakładowej organizacji związkowej.

No dobrze, a co w sytuacji, kiedy w danym zakładzie pracy nie działa żadna organizacja związkowa, bądź działa taka, która nie reprezentuje interesów pracownicy? Ta kwestia pozostawała trudna w interpretacji, dlatego Sąd Najwyższy podjął w 2008 roku stosowną uchwałę. O ile doszło do naprawdę ciężkiego naruszenia obowiązków, zgodnie z art. 177 § 1 k.p., dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie ciąży pracownicy, nawet jeżeli nie należy ona do żadnej organizacji związkowej.

Umowa ma znaczenie

W polskim prawie pracy wyróżnić można kilka rodzajów umów o pracę. Nie każda chroni pracownicę w ciąży w tym samym zakresie. Jak już wspomnieliśmy, zasadniczo z najdłuższego okresu ochrony zatrudniona kobieta korzysta wówczas, gdy podpisała umowę o pracę na czas nieokreślony.

Inaczej jest jednak, gdy zgodziła się na propozycję podmiotu zatrudniającego i podpisała umowę na czas określony lub na czas zastępstwa innej osoby. W pierwszym przypadku dojść może do przedłużenia umowy tylko do chwili porodu. Będzie to możliwe jednak tylko wówczas, gdy umowa miałaby zostać rozwiązana w po upływie 3 miesiąca ciąży. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek przedłużyć swojej podwładnej umowę o pracę.

Co z umową na czas zastępstwa? Wówczas pracodawca nie ma obowiązku przedłużać umowy. Rozwiązana zostanie ona w momencie, gdy do pracy powróci nieobecny pracownik. W praktyce zatem ustawodawca nie przyznaje ciężarnej kobiecie zatrudnionej na zastępstwo tak szerokiej ochrony – umowa o pracę może zostać rozwiązana nawet tuż przed porodem.

Zmiana warunków zatrudnienia w ciąży

Wiele wątpliwości rodzi pytanie, czy pracodawca może zmienić ciężarnej pracownicy warunki zatrudnienia. Co do zasady taka modyfikacja nie jest możliwa, choć należy wskazać na wyjątek związany z ochroną zdrowia i życia ciężarnej.

Chodzi o sytuację, w której podwładna świadczy np. pracę nocami. Ponieważ przepisy prawa pracy są w tej materii jasne – pracodawca nie może zatrudniać kobiet w ciąży w godzinach nocnych – zmiana warunków zatrudnienia będzie konieczna i pożądana. Wówczas pracownica będzie musiała zostać przeniesiona do pracy świadczonej w ciągu dnia, to zaś może wymagać zmiany poszczególnych punktów umowy.

Prawa kobiety ciężarnej w pracy
Zgodnie z prawem, z chwilą potwierdzenia ciąży zwolnieniem lekarskim pracodawca zobowiązany jest do przestrzegania wobec niej poniższych praw:
  • zakaz pracy w godzinach nocnych,
  • zakaz zatrudniania w wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin i w godzinach nadliczbowych,
  • zakaz wykonywania pracy szkodliwej,
  • zakaz delegowania kobiety w ciąży, bez jej zgody, poza stałe miejsce pracy,
  • obowiązek przeniesienia kobiety w ciąży do innej pracy, jeżeli ze względu na stan ciąży nie powinna ona wykonywać pracy dotychczasowej,
  • po porodzie prawo do przerw w pracy na karmienie dziecka,
  • prawo do urlopu macierzyńskiego (art. 180 kp).

A zatem z chwilą przedłożenia przez pracownicę zaświadczenia lekarskiego o ciąży, pracodawca jest zobowiązany przenieść ją na stanowisko spełniające powyższe warunki bądź odpowiednio dostosować stanowisko pracy do stanu pracownicy. Przykładowo, dopuszczalne normy dźwigania i przenoszenia ciężarów zostały dokładnie określone dla pracownic w ciąży i należy zadbać o to, by były przestrzegane.

Normy dźwigania i przenoszenia ciężarow dla kobiet w ciąży

Źródło: https://szkolenia.artofbusiness.info/szkolenia/szkolenie-okresowe-dla-pracownikow-medycznych/zagadnienia/ochrona-pracy-kobiet-5/

Co w sytuacji, gdy pracodawca nie może dostosować stanowiska bądź przenieść pracownicy do innej pracy? Ustawodawca zagwarantował rozwiązanie. Podmiot zatrudniający powinien zwolnić swoją podwładną od wykonywania obowiązków służbowych i jednocześnie zagwarantować jej wynagrodzenie

Takie rozwiązanie może nie jest korzystne z punktu widzenia pracodawcy, lecz służy pracownicy. W innym przypadku dochodziłoby do naruszenia przepisów prawa pracy lub zatrudniona wykonywałaby pracę, która zagrażałaby jej zdrowiu. 

Podsumowanie

Pracownica w ciąży ma szczególne prawa i zabezpieczenia przewidziane przez prawo pracy. Dla pracodawcy kluczowe jest świadome i odpowiedzialne podejście do tych kwestii, aby zapewnić kobietom w ciąży odpowiednie warunki pracy i poszanowanie ich praw.

To może Cię również zainteresować

Prawa pracownicy w ciąży – wskazówki i porady

Najczęściej zadawane pytania

Czy pracodawca może zwolnić pracownicę w ciąży?

Zgodnie z prawem pracy, pracodawca nie może zwolnić pracownicy w ciąży, chyba że istnieją określone, uzasadnione przesłanki, takie jak ciężkie naruszenie obowiązków lub upadłość zakładu pracy.

Czy praca w ciąży daje dodatkową ochronę przed zwolnieniem?

Tak, pracownica w ciąży ma dodatkową ochronę przed zwolnieniem, która wynika z przepisów Kodeksu pracy. Pracodawca nie może zwolnić ciężarnej pracownicy bez uzasadnionej podstawy.

Czy umowa o pracę na czas określony również chroni pracownicę w ciąży?

Tak, umowa o pracę na czas określony również zapewnia pewną ochronę pracownicy w ciąży, ale nie jest tak szeroka jak w przypadku umowy na czas nieokreślony. Umowa na czas zastępstwa może być rozwiązana, gdy nieobecny pracownik wróci do pracy.

Czy pracownica w ciąży może wykonywać pracę nocną?

Zgodnie z przepisami, pracownica w ciąży nie może być zatrudniana na pracę nocną. Jeśli jednak pracuje w nocy, pracodawca powinien przenieść ją do pracy w ciągu dnia, aby zapewnić jej bezpieczeństwo.

Czy pracodawca może zmienić warunki zatrudnienia ciężarnej pracownicy?

Pracodawca może zmieniać warunki zatrudnienia ciężarnej pracownicy, jeśli jest to konieczne ze względów zdrowotnych, na przykład przenosząc ją z pracy nocnej do pracy dziennych.

Autor

Artykuł został opracowany i zmodyfikowany przez kilku autorów. Poniżej podajemy dane redaktora lub autora, który dokonał ostatniej modyfikacji.

Patrycja Kosek

Dziennikarz

Specjalista digital marketingu, redaktor, copywriter i dziennikarz. Ma ponad 10 lat doświadczenia. Poza pisaniem i korektą zajmuje się zarządzaniem i optymalizacją treści, a także planowaniem i realizacją kampanii marketingowych oraz projektów link outreach na potrzeby SEO.

3 komentarze

prac. w ciąży

prac. w ciąży

Nie jest tak łatwo zwolnić pracownicę w ciąży. Takie kobiety są pod "ochroną". Zdarza się, że obecnej pracy nie mogą wykonywać i wtedy najczęściej pracodawca zatrudnia ją do takiej pracy, w której ona może pracować.
Karolina

Karolina

Jest ochrona kobiet w ciąży, które pracują w zakładzie pracy. Nie jest ta łatwo ich zwolnić chyba, że naruszyła regulamin pracy w "okropny" sposób, jakieś przestępstwo popełniła...
Dalmacja

Dalmacja

Pracownik zwolniony z pracy otrzymuje wynagrodzenie za wykonanie pełnej pracy w ciągu tak wielu godzin, jak jest to konieczne do jego wykonania. U pracownicy w ciąży to jest skomplikowane.

Dodaj komentarz

Wszystkie pola muszą być prawidłowo wypełnione

Komentarz został dodany

Redakcja Aplikuj.pl zastrzega sobie prawo usuwania komentarzy obraźliwych dla innych osób lub zawierających wulgarne słowa, adresy www oraz adesy e-mail i numery telefonów.