Spis treści
Praca w warunkach szkodliwych a Kodeks Pracy
W Kodeksie Pracy ustawodawca wyraźnie rozróżnia dwa pojęcia – szkodliwe warunki pracy oraz szczególne warunki pracy. Nie należy ich ze sobą mylić. Praca wykonywana w szczególnych warunkach upoważnia pracowników do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Co więcej, ustawodawca sporządził listę zawodów, co do których można mówić, że są one wykonywane w szczególnych warunkach. Zatrudnienie pracownika w warunkach szkodliwych dla zdrowia występuje, gdy dopuszczalne stężenia lub natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia zostają przekroczone.
Szkodliwe warunki pracy mają negatywny wpływ na zdrowie zatrudnionego, a przebywanie w nich może wiązać się z rozwojem różnych chorób. Z tego względu pracownicy wykonujący pracę w warunkach szkodliwych mają szereg specjalnych uprawnień, zaś pracodawcy – szereg obowiązków.
Pracownik ds. przetargów
Agencja Zatrudnienia HR SIGMA
- Bielsko-Biała
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Żuromin
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Zgorzelec
Wykładanie towaru w sklepie kosmetycznym Rzeszów
Work&Profit sp. z o.o.
- Rzeszów
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Świdnica
Szkodliwe warunki pracy
By wiedzieć, w jaki sposób zapobiegać powstawaniu szkodliwych warunków pracy lub móc je ograniczać, konieczne jest zdobycie wiedzy na ich temat. Warto więc ustalić, czym są zatem szkodliwe warunki? Zgodnie z przepisami, przyczyny ich powstawania dzieli się na trzy grupy czynników:
- szkodliwe – mogą doprowadzić do rozwoju tzw. choroby zawodowej, czyli takiej, której przyczyny ewidentnie wskazują na wykonywany zawód;
- uciążliwe – mogą mieć wpływ na ogólne samopoczucie pracowników, ale nie prowadzą do trwałego pogorszenia stanu zdrowia czy chorób;
- niebezpieczne – mogą prowadzić do wypadku przy pracy, w wyniku którego pracownik może odnieść urazy lub stracić zdrowie, a nawet życie.
Do czynników szkodliwych zaliczyć można m.in.: czynniki fizyczne (hałas, niebezpiecznie narzędzia, wysoka temperatura otoczenia, nietypowe otoczenie itp.), chemiczne (substancje drażniące, żrące, toksyczne, trujące itp.) i biologiczne (pleśń, bakterie, wirusy, grzyby itp.). Pracodawca, w którego zakładzie pracy zostały stwierdzone szkodliwe warunki pracy, musi bezwzględnie dostosować się do przepisów BHP. Te szczegółowo określają, w jaki sposób pracodawca ma zabezpieczać i chronić swoich podwładnych, tak, aby w jak największym stopniu zminimalizować zły wpływ na ich zdrowie. Zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa i ewentualnej, niezwłocznej pomocy jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy wobec zatrudnianych osób.
Praca w warunkach szkodliwych – wykaz zawodów
Które zawody klasyfikowane są jako wykonywane w warunkach szkodliwych? Do takich zajęć zaliczyć można wszystkie te wykonywane w szkodliwych środowiskach. Będą to więc zawody związane z górnictwem, hutnictwem, energetyką, chemią, budownictwem, przemysłem ciężkim, transportem, rolnictwem czy gospodarką komunalną. Osoby parające się pracą w takich miejscach mają na co dzień do czynienia z niebezpiecznymi maszynami, wyjątkowo trudnymi warunkami, specyficznym otoczeniem, groźnymi substancjami, oparami i pyłami, hałasem i chronicznym, silnym stresem. Wszystko to składa się na warunki, które są mocno szkodliwe i zagrażają zdrowiu, a nawet życiu pracowników.
Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych
W prawie nie ma przepisów, które nakładają na pracodawcę obowiązek wypłacania pracownikom dodatków z tytułu pracy w szkodliwych warunkach. Istnieje jednak dodatek do emerytury za warunki szkodliwe wypłacany przez ZUS. Wszelkie kwestie z tym związane powinny zostać określone i uregulowane w regulaminie pracy i wynagradzania. To, czy pracodawca chce zapewnić swoim podwładnym takie świadczenie, zależy jednak wyłącznie od niego i jego dobrej woli. Współcześnie niestety jest to coraz rzadziej spotykane. W skrajnych przypadkach pracownikom udaje się wynegocjować takie świadczenia, lub zostają im one przyznane po interwencji związków zawodowych.
Pracownik może zdecydować się również na dodatek do emerytury za warunki szkodliwe na podstawie 15-letniego stażu w pracy, która narażała go na niebezpieczne czynniki. Rekompensata pieniężna może wynosić od 100 do 400 złotych.
Obowiązki pracodawcy
Podmiot zatrudniający, w którego zakładzie pracy pracownicy są narażeni na szkodliwe warunki pracy, ma obowiązek prowadzenia ewidencji czynników szkodliwych dla zdrowia. Rejestr ten należy prowadzić zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy z dnia 2 lutego 2011 r. Rozporządzenie określa tryb, metody, rodzaj i częstotliwość wykonywanych badań i pomiarów. Opisuje także przypadki, w których takie pomiary należy przeprowadzać regularnie i stale. Zawarte są w nim także wymagania, jakie powinny spełniać laboratoria, w których bada się warunki pracy. Dodatkowo załączone są także wzory odpowiednich dokumentów z instrukcjami, jak je wypełniać i udostępniać.
Po wykonaniu pomiarów i otrzymaniu wyników, pracodawca musi niezwłocznie przedstawić je swoim pracownikom. Ma obowiązek przekazać im wyniki badań oraz szczegółowo je objaśnić. Rejestr czynników szkodliwych pracodawca ma obowiązek przechowywać aż przez 40 lat, licząc od dnia dokonania ostatniego wpisu. Wszystko po to, by pracownik, który np. zrezygnował z pracy i wykryto u niego chorobę zawodową, mógł domagać się świadczeń. Pracodawca, który zapomniał o tym obowiązku, może zostać ukarany wysoką grzywną.
Szkodliwe warunki pracy trzeba badać
Z uwagi na fakt, że wspomniane czynniki występujące na stanowisku pracy są szkodliwe i mogą prowadzić np. do rozwoju choroby zawodowej, tak jak już to zostało opisane, niezbędne jest dokonywanie pomiarów i badań wspomnianych czynników. Badania mogą być przeprowadzone jedynie przez upoważnione do tego podmioty, głównie laboratoria, np. instytutów naukowych PAN, szkół wyższych, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Sanitarnej MSWiA oraz wszystkich jednostek, które uzyskały certyfikat w zakresie wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, oraz które dysponują sprzętem wymaganym do przeprowadzenia takich badań i pomiarów.
Co więcej, takich pomiarów pracodawca musi później dokonywać stosunkowo często, gdyż w przypadku każdej zmiany w wyposażeniu technicznym czy procesie technologicznym, czynniki i warunki szkodliwe mogą się zmienić. Zainstalowanie nowych maszyn lub użycie nowych środków może spowodować powstawanie szkodliwych warunków pracy.
Pracodawca zawsze powinien mieć się na baczności. Dzięki temu możliwe jest uważne monitorowanie poziomu szkodliwych warunków, zaś pracodawca może podejmować decyzje, pozwalające mu na ograniczenie emisji niebezpiecznych czynników i zwiększyć poziom bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Pracownik ma swoje prawa, ale…
Z punktu widzenia każdego zainteresowanego pracownika ogromne znaczenie ma to, że wykonując pracę w szkodliwych warunkach może mieć prawo do dodatku właśnie z tego tytułu. Niestety, aktualnie w przepisach próżno szukać informacji o konieczności wypłaty przez pracodawcę dodatku do wynagrodzenia osobom zatrudnionym w szkodliwych warunkach. Wszystko zależy więc tylko od tego, na jakiego pracodawcę się trafi. Tego typu wynagrodzenia są wypłacane w dużych firmach, często z udziałem Skarbu Państwa. Prywatne przedsiębiorstwa jednak rzadko kiedy wypłacają takie dodatki. Z oszczędności i z braku obowiązku. Przepisy wskazują jasno raczej na skupienie się na poprawie warunków pracy niż na wypłacaniu tego specyficznego „odszkodowania”.
Najczęściej dodatek do wynagrodzenia z uwagi na świadczenie pracy w szkodliwych warunkach jest negocjowany przez pracowników lub związki zawodowe. Jeżeli pracodawca przyznaje swoim podwładnym dodatkowe wynagrodzenie, informacja o nim musi znaleźć się w dokumentach obowiązujących wewnątrz zakładu pracy.
Jeśli pracujesz w warunkach pracy uznawanych za szkodliwe, zainteresuj się, czy dostajesz odpowiedni dodatek. Jeśli nie, postaraj się wynegocjować go ze swoim pracodawcą, lub zawalcz o niego z pomocą związków zawodowych. Zawody wykonujące swoją pracę w tak trudnych warunkach są zazwyczaj zawodami niezwykle potrzebnymi społecznie, dlatego trud i poświęcenie pracowników powinny być odpowiednio gratyfikowane.
