Spis treści
Trzynasta pensja - kto ją dostaje?
Na początku zaznaczmy, że „trzynastka” nie ma charakteru powszechnego, a zatem nie każdy pracownik dostanie dodatkową pensję. Uprawnienie do tego świadczenia wynika z ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r. poz. 2217 ze zm.) - dalej u.d.w.r.. Bywają przedsiębiorstwa prywatne, gdzie dodatkowe wynagrodzenie roczne jest wypłacane na podstawie wewnętrznych regulacji, takich jak regulaminy wynagradzania, regulaminy premiowania i nagradzania lub też w układach zbiorowych pracy.
Trzynastka w budżetówce
Jak wynika z wyżej przytoczonej u.d.w.r., trzynastka przysługuje pracownikom sfery budżetowej. Co oznacza, że na trzynastą pensję mogą liczyć między innymi nauczyciele, pracownicy urzędów państwowych, samorządowych, a także zatrudnieni w biurach poselskich i senatorskich - o ile są zatrudnieni na podstawie stosunku pracy, tj. umowie o pracę, poprzez mianowanie, powołanie lub wybór.
Uprawnienie do trzynastki przysługuje bez względu na czas trwania zawartej z pracownikiem umowy o pracę (umowa terminowa czy bezterminowa), a także uprawnienie to przysługuje w przypadku umów o zastępstwo. Znaczenia nie ma też wymiar etatu osoby zatrudnionej – prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego mogą nabyć osoby zatrudnione zarówno w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy.
Trzynastka za 4 miesiące pracy - czy to możliwe?
Taka dodatkowa wypłata to przywilej, na który trzeba sobie zasłużyć określonym stażem pracy w danej firmie/instytucji. Ile więc trzeba przepracować, by otrzymać trzynastą pensję? Zgodnie z obowiązującym prawem, w pełnej wysokości przysługuje ona grupom zatrudnionych, którzy przepracowali u danego pracodawcy pełen rok kalendarzowy. Okres pracy w dwóch różnych jednostkach sfery budżetowej nie sumuje się. Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy. Gdy okres pracy był krótszy niż rok, dodatkowa pensja jest wyliczana proporcjonalnie do przepracowanego okresu.
- nauczycielom i nauczycielom akademickim,
- pracownikom czynnej służby wojskowej,
- rencistom z tytułu niezdolności do pracy lub na świadczenie rehabilitacyjne.
Ustawa u.d.w.r. rozszerza jeszcze katalog uprawnionych do „trzynastki”, pomimo nieprzepracowania pełnych 6 miesięcy, o osoby, które korzystały z urlopu wychowawczego, urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu dla poratowania zdrowia przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego, urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego i wreszcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.
Koordynator Działu Jakości
Agencja Zatrudnienia HR SIGMA
- Zator
Główna Księgowa / Główny Księgowy
Agencja Zatrudnienia HR SIGMA
- Zator
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Świdwin
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Żuromin
Pracownik ds. przetargów
Agencja Zatrudnienia HR SIGMA
- Bielsko-Biała
Trzynastej pensji możemy się w pozbawić – jest to możliwe na przykład wtedy, jeśli w ciągu roku przyjdziemy do pracy nietrzeźwi, nie pojawimy się bez usprawiedliwienia w pracy przez dłużej niż dwa dni albo zostaniemy zwolnieni dyscyplinarnie lub bez wypowiedzenia z naszej winy. Nie dostaniemy jej także, jeśli jesteśmy zatrudnieni na umowę zlecenie lub umowę o dzieło.
Ponadto, zgodnie z indywidualnymi regulaminami obowiązującymi w zakładach pracy, trzynastą pensję mogą otrzymać także pracownicy spoza jednostek sfery budżetowej. Obecnie prawa do nagrody rocznej nie regulują żadne przepisy powszechne. W związku z tym, przyznanie „trzynastki” jest dobrowolne dla szefostwa i mimo braku odniesień do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w Kodeksie Pracydaje, jest jak najbardziej możliwe zaliczenie jej do dodatkowych składników wynagrodzenia za pracę. Obecnie brak jest unormowań w prawie powszechnym co do zasad wypłacania dodatkowej nagrody rocznej dla ogółu społeczeństwa. Wobec tego przyznanie „trzynastki” na podstawie regulacji wewnątrzzakładowych daje pewną swobodę przedsiębiorcom.
Trzynastka dla emerytów - program Emerytura Plus
Warto wiedzieć, że trzynastka to dziś nie tylko wypłata dla aktywnych pracowników. W roku 2019 wszedł w życie program rządowy Emerytura Plus, który zgodnie z zapowiedziami polityków, ma być kontynuowany w kolejnych latach. Taka trzynastka to jednorazowe świadczenie pieniężne przeznaczone dla emerytów i rencistów, które przysługuje w wysokości najniższej emerytury, czyli ok. 1100 zł brutto. Pieniądze z tego tytułu wypłacano „z urzędu”, a nie na składany wcześniej przez świadczeniobiorcę wniosek. W maju ubiegłego roku w ramach programu Emerytura Plus trzynastkę otrzymało ponad 9 milionów osób.
Wysokość wypłaty - jak liczyć trzynastkę w budżetówce?
Zgodnie z przepisami, wysokość trzynastki to 8,5 proc. rocznego wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenia pracowników jednostek sfery budżetowej często są wyższe niż średnia krajowa. Dzieje się tak z uwagi na dodatki do płacy zasadniczej, np. trzynaste pensje, czy ołówkowe lub wczasy pod gruszą.
Do ustalenia wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego wlicza się oprócz zasadniczego wynagrodzenia także wszystkie dodatki, nagrody, a także ekwiwalent i wynagrodzenie urlopowe. Nie bierze się natomiast pod uwagę świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, otrzymywanych w związku z niezdolnością do pracy, nagród uznaniowych, wynagrodzenia za dwa dni opieki nad dzieckiem do 14 lat, nagród jubileuszowych, odpraw emerytalnych lub rentowych.
W przypadku zatrudnienia w „budżetówce” poniżej 12 miesięcy wysokość świadczenia jest ustalana proporcjonalnie do okresu zatrudnienia. W trakcie dokonywania obliczeń, uwzględniane są wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy, brane pod uwagę przy obliczaniu wymiaru ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Dokładne zasady znajdują się w: Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 8 stycznia 1997r., w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
- regulacje płacowe nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa pracy,
- wewnętrzne zakładowe regulacje nie mogą być mniej korzystne dla zatrudnionych niż przepisy powszechnie obowiązujące.
Termin wypłaty trzynastej pensji
Każdy pracodawca z jednostek strefy budżetowej jest zobowiązany do wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie później niż w ciągu pierwszych 3 miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Oznacza to, że pracodawca musi to wykonać najpóźniej do 31 marca.
Wyjątkiem jest wypłata „trzynastki” pracownikowi, z którym stosunek pracy został rozwiązany wskutek likwidacji stanowiska lub przedsiębiorstwa. Wtedy dodatkowe wynagrodzenie roczne należy wypłacić wcześniej, tj. zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej – w dniu rozwiązania stosunku pracy.
W przypadku pracodawców, którzy nieobligatoryjnie wypłacają „trzynastki”, w wewnętrznych przepisach płacowych mają dowolność w ustaleniu terminu ich wypłaty. W związku z tym nie musi to być termin przypadający przed 31 marca. Ustawa u.d.w.r, określająca ostateczny termin, w którym trzynasta pensja powinna być pracownikom wypłacona, nie przewiduje sankcji za jego niedotrzymanie. Sankcje takie wynikają jednak m.in. z kodeksu pracy.
Czemu służą trzynastki?
Dodatkowe wynagrodzenie roczne ma charakter świadczenia obligatoryjnego – musi zostać przyznane i wypłacone każdemu pracownikowi, który nabył do niego prawo. Jako rodzaj świadczenia ze stosunku pracy trzynastki są traktowane jako premie, a nie nagrody. Sam fakt nazwania tego świadczenia nagrodą nie wpływa na ich roszczeniowy charakter, tak jak premie regulaminowe. Decydujące znaczenie ma jednak nie nazwa, lecz faktyczny charakter prawny „trzynastki”, wynikający z Ustawy o u.d.w.r. czy też wewnętrznie obowiązujących u danego pracodawcy. Jeżeli pracodawca nie wypłaci uprawnionemu pracownikowi trzynastki – może być ona skutecznie dochodzona przez pracownika przed sądem.
Trudno powiedzieć, by ta dodatkowa pensja miała charakter motywacyjny. Niezależnie od naszych osiągnięć i zaangażowania w pracę jest ona przyznawana. Wystarczy, by przepracować w „budżetówce” określony wymiar czasu albo mieć zapis w umowie, że nam się należy. Nie mniej jednak istnieją przesłanki, które mogą nam te dodatkowe pieniążki odebrać, zatem poniekąd musimy być zdeterminowani, by się na taką ewentualność nie narazić. Ponadto „trzynastki” to rozwiązanie bardzo korzystne dla osób, które mają zbyt niskie dochody by oszczędzać i odkładać część dochodów z pensji. Te pieniądze zazwyczaj nie są uwzględniane w miesięcznych domowych budżetach, a zatem można je przeznaczyć na dodatkowe potrzeby czy też nieprzewidziane wydatki, np. wakacje, remont.
Znajdziemy wielu przeciwników tej formy wynagrodzenia. Według niektórych specjalistów od zarządzania, system wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej wskazuje na zasadność wzmocnienia jego motywacyjnej roli przy jednoczesnym uproszczeniu i zwiększeniu elastyczności jego kształtowania. Bardziej zasadne wydaje się być powiązanie systemu wynagradzania z oceną pracy. Jednak dopóki taka będzie regulacja prawna, dopóty pracownicy jednostek budżetowych będą taką nagrodę za pracę otrzymywać. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby dodatkowe wynagrodzenie roczne stało się powszechne również w prywatnych przedsiębiorstwach.
