Spis treści
Na czym polega ubezwłasnowolnienie?
Instytucja ubezwłasnowolnienia unormowana jest w przepisach kodeksu cywilnego (KC), a aspekt procesowy – w kodeksie postępowania cywilnego (KPC), w rozdziale 2. Jak już zostało wspomniane na wstępie, ubezwłasnowolnienie związane jest z ograniczeniem zdolności do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności, co wynika wprost z art. 11 KC. Oznacza to, że zaciągać zobowiązania we własnym imieniu może każda osoba, która ukończyła 18 rok życia i nie została ubezwłasnowolniona. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy sąd z ważnych powodów zezwoli kobiecie, która ukończyła co najmniej 16 rok życia na zawarcie związku małżeńskiego. W takim wypada uzyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych przed ukończeniem 18 roku życia. Jeśli chodzi o ograniczoną zdolność, mają ją małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Ubezwłasnowolnienie częściowe a całkowite - w przypadku gdy istnieją uzasadnione obawy, że dana osoba ze względu na swój stan zdrowia lub stan psychiczny, nie jest w stanie normalnie funkcjonować, istnieje możliwość jej ubezwłasnowolnienia: częściowego lub całkowitego.
Zgodnie z artykułem 13 przytoczonej ustawy, osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Jeśli chodzi o ubezwłasnowolnienie całkowite, ustawa wskazuje przesłanki:
- ukończony 13 rok życia;
- osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem (zarządzać swoim majątkiem czy załatwiać spraw w swoim imieniu)
Jeśli chodzi ubezwłasnowolnienie częściowe, może mieć miejsce jedynie w przypadku osoby, która ukończyła 18 rok życia.
Kiedy jest możliwa procedura ubezwłasnowolnienia chorej osoby?
Jak ubezwłasnowolnić osobę - wbrew pozorom sprawy o ubezwłasnowolnienie nie są wcale takie proste. W końcu konsekwencje takiego postanowienia są daleko idące. Sąd musi bowiem zbadać czy dana osoba faktycznie nie jest w stanie kierować swoim postepowaniem lub czy potrzebna jest mu pomoc. Wymaga to dogłębnej analizy oraz oparcia się na dokumentacji medycznej, a także uzasadnieniu wnioskującego.
- Jeśli ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego – konieczne jest przedstawienie świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby;
- Jeśli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa – konieczne jest przedstawienie zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej;
- Jeśli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – konieczne jest przedstawienie zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.
Jak przebiega procedura ubezwłasnowolnienia?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe rozpatruje sąd okręgowy, w składzie trzech sędziów. Warto wspomnieć, że właściwym jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której wniosek dotyczy, a w przypadku braku takiego miejsca – sąd miejsca jej pobytu. Sąd wydając postanowienie o ubezwłasnowolnieniu:
OPERATOR MASZYN
Mundivie S.A.
- Jasienica
Operator maszyn stolarskich
Randstad Polska Sp. z o.o.
- Ostrowiec Świętokrzyski
Operator maszyn stolarskich
Randstad Polska Sp. z o.o.
- 4 666-4 800 zł brutto / mc
- Kunów
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Żuromin
- dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie wyznacza opiekuna, chyba, że wniosek dotyczył małoletniego, który pozostaje pod władzą rodzicielską;
- w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej częściowo – kuratora.
Ile czasu trwa ustanowienie opiekuna prawnego – opiekuna ustawa sąd opiekuńczy, któremu zostaje przesłany odpis prawomocnego postanowienia.
Zgodnie z przepisami KPC, postanowienie o ubezwłasnowolnieniu może zapaść jedynie po przeprowadzeniu rozprawy. Jeśli wniosek czyni zadość wymaganiom formalnym, wyznaczona zostaje rozprawa. Sąd zapoznaje się z dowodami, w tym dokumentacją medyczną, a także powołuje biegłych.
Ma to na celu ustalenie stanu zdrowia, sytuacji osobistej, zawodowej i majątkowej osoby, które wniosek dotyczy. Ustalenia obejmują także rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych. Co do zasady postępowanie sądowe ma na celu wysłuchanie stron.
Nie inaczej jest w tym przypadku, a osobę, które dotyczy wniosek należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania; wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz - w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. W przypadku trudności z porozumieniem się z taką osobą, należy to odnotować w protokole.
Sąd może jednak zaniechać takiego postępowania, jeżeli wedle opinii biegłych stan zdrowia osoby, której dotyczy wniosek na to nie pozwala.
wezwania lub wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli uzna to za niecelowe ze względu na stan zdrowia tej osoby, określony w opiniach biegłego lekarza psychiatry lub neurologa oraz psychologa wydanych po przeprowadzeniu badania.
Na czym polega ubezwłasnowolnienie częściowe?
Jak wspomniano powyżej, ubezwłasnowolnienie może mieć charakter całkowity oraz częściowy. Jeśli chodzi o ten drugi wariant, zgodnie z art. 16 kodeksu cywilnego osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Jak łatwo zauważyć, przyczyny są analogiczne jak w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego, jednak tutaj ważna jest ich skala – nie są one tak uciążliwe, żeby można skutecznie ubezwłasnowolnić taką osobą w stopniu całkowitym, jednak osobie ten potrzebna jest pomoc z czynnościami życia codziennego.
Prawa osoby częściowo ubezwłasnowolnionej- osoby ubezwłasnowolnione częściowo mogą bez zgody kuratora zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego oraz rozporządzać swoim zarobkiem. Owe ograniczenie oznacza, że w przypadku większości czynności zobowiązujących i rozporządzających, do ich dokonania wymagana jest zgoda kuratora.
Testament przed ubezwłasnowolnieniem - testament a spadek po osobie ubezwłasnowolnionej?
Testament to rozporządzenie na wypadek śmierci, w którym spadkodawca zawiera informacje nt. swojego majątku oraz osób, które wejdą w jego posiadanie. Ubezwłasnowolnienie ogranicza zdolność do czynności prawnych, a więc także do ustanowienia testamentu. W takim wypadku będzie on zawsze nieważny. Jednak w przypadku, gdy został on sporządzony przed wydaniem postanowienia o ubezwłasnowolnieniu, jest ważny, ponieważ na tamten moment nic nie ograniczało możliwości jego spisania.
Procedury ubezwłasnowolnienia krok po kroku
Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie.
Osoby, które mogą złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie wskazane są w art. 545 KPC i są to:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
- jej krewni w linii prostej (dzieci, rodzice, dziadkowie) oraz rodzeństwo;
- jej przedstawiciel ustawowy.
Warto także wspomnieć o stronach postępowania, którymi są:
- wnioskodawca
- osoba, której dotyczy wniosek
- przedstawiciel ustawowy osoby, które dotyczy wniosek
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
Co warto podkreślić, postępowanie takie toczy się z udziałem prokuratora, a udział mogą brać dodatkowo organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka.
Ubezwłasnowolnienie rodzica- wniosek o ubezwłasnowolnienie matki lub ojca może być złożone m.in. przez dzieci. Często ma to miejsce w przypadku pogłębiającej demencji, kiedy decyzje osób starszych często są nieracjonalne i mogą zagrażać ich interesom. Choć takie postanowienie ma daleko idące konsekwencje, służy ochronie interesów osoby, która ze względu na swój stan nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować.
- odpis skrócony aktu urodzenia uczestnika postępowania;
- odpis skrócony aktu małżeństwa uczestnika – jeśli uczestnik pozostaje w związku małżeńskim;
- odpis skrócony aktu zgonu małżonka oraz odpis skrócony aktu małżeństwa – jeśli uczestnik jest wdową lub wdowcem;
- odpis skrócony aktu małżeństwa, z którego wynika, iż uczestnik jest po rozwodzie – jeśli uczestnik jest osobą rozwiedzioną;
- świadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinię psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby;
- zaświadczenie z poradni przeciwalkoholowej bądź zaświadczenie z poradni leczenia uzależnień, jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu zaburzeń psychicznych, spowodowanych pijaństwem lub narkomanią.
Ubezwłasnowolnienie jak długo trwa-postanowienie o ubezwłasnowolnieniu może zostać uchylone (także z urzędu) przez sąd w przypadku, gdy ustaną przyczyny powodującego jego wydanie. Ponadto sąd może:
- w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe;
- w razie pogorszenia się tego stanu - zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.
Przy czym z takim wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także ubezwłasnowolniony.
Konsekwencje ubezwłasnowolnienia - co bierze się na siebie jako opiekuna?
Skutki ubezwłasnowolnienia-osoba ubezwłasnowolniona posiada ograniczone prawo do decydowaniu o ważnych dla siebie sprawa lub też zostaje tego prawa pozbawiona. Od tej pory opiekun, który zostaje wyznaczony przez sąd, musi wykazać się należytą starannością jeśli chodzi o dobro osoby, którą się opiekuje.
- dbałość o podstawowe potrzeby życiowe takie jak środki do życia, opieka lekarska;
- dbałość o majątek;
- szeroka pojęta reprezentacja wobec osób trzecich.
W takim przypadku ciężar podejmowania wszelkich czynności spada na opiekuna, a wyjątkiem są umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego o ile nie są dla niej krzywdzące.
Ubezwłasnowolnienie ile to kosztuje?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie podlega stałej opłacie w wysokości 100 zł. Nie są to jednak jedyne koszty takiego postępowania, bowiem należy także wziąć pod uwagę konieczności uiszczenia zaliczek na poczet badania przez biegłych.
Jak wygląda wniosek o ubezwłasnowolnienie – omówienie
Jeśli chodzi o wzór wniosku o ubezwłasnowolnienie osoby starszej, chorej psychicznie czy też osoby, która jest uzależniona od używek, powinien on zawierać wszystkie informacje, które pozwolą zidentyfikować osobę wnioskodawcy oraz osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
- imię i nazwisko, adres uczestnika postępowania oraz PESEL (tj. osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona),
- imię i nazwisko, adres wnioskodawcy oraz PESEL (tj. osoby domagającej się ubezwłasnowolnienia);
- określenie, kim dla uczestnika postępowania jest wnioskodawca (należy podać dane, które pozwolą na ustalenie czy wnioskodawca jest uprawniony do wystąpienia z wnioskiem, np. małżonek, rodzic, dziecko);
- wskazanie proponowanego zakresu ubezwłasnowolnienia (częściowe lub całkowite);
- wyjaśnienie przyczyn, z powodu których uczestnik postępowania powinien zostać ubezwłasnowolniony (krótki opis okoliczności przemawiających za ubezwłasnowolnieniem)
- wskazanie informacji dotyczących stanu cywilnego osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona (jeśli uczestnik postępowania pozostaje w związku małżeńskim należy podać imię, nazwisko i adres małżonka);
- wskazanie, czy stan zdrowia uczestnika umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie przykład-przykładów może być całe mnóstwo. W przypadku osób starszych, częstym powodem jest choroba Alzheimera, która w konsekwencji braku logicznego kontaktu sprawia, że osoba chora wymaga stałej opieki osób trzecich.
Należy pamiętać, że sąd odrzuci wniosek, jeżeli zarówno jego treść jak i załączniki nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe.
- Ubezwłasnowolnienie może mieć charakter częściowy lub całkowity, w zależności od stanu zdrowia lub psychicznego osoby.
- Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie musi ukończyć 13 rok życia i być niezdolna do kierowania swoim postępowaniem, natomiast osoba ubezwłasnowolniona częściowo musi ukończyć 18 rok życia i potrzebować pomocy do prowadzenia swoich spraw.
- Postępowanie sądowe w sprawie ubezwłasnowolnienia wymaga dogłębnej analizy dokumentacji medycznej, powołania biegłych oraz wysłuchania stron, w tym osoby, której dotyczy wniosek.
- Osoba częściowo ubezwłasnowolniona może zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych sprawach życia codziennego oraz rozporządzać swoim zarobkiem, ale wymaga zgody kuratora w większości czynności zobowiązujących i rozporządzających.
