Spis treści
Na początku warto zaznaczyć, że odpowiedzialność za redukcję etatów ponosi pracodawca, a nie pracownik. Tym samym, zwolnienia grupowe polegają na rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w drodze wypowiedzenia. Istotne jest jednak uzyskanie porozumienia z zakładową organizacją związkową. Z tego tytułu pracodawcy zobowiązani są do przestrzegania pewnych reguł i dopełnienia obowiązków, z kolei pracownicy, muszą pogodzić się z zaistniałą sytuacją i rozpocząć poszukiwania nowej pracy. Niemniej, osobom, które utraciły zatrudnienie w ramach zwolnień grupowych, przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna, której wysokość uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy. Sprawdźmy więc, na jakiej podstawie prawnej pracodawcy mogą dokonywać zwolnień grupowych i jakie z tym stanem rzeczy wiążą się regulacje.
Ustawa o zwolnieniach grupowych
Zwolnienie pracowników w niektórych sytuacjach może być jedynym rozwiązaniem, aby uchronić firmę przed koniecznością jej zamknięcia. Nie oznacza to jednak, że pracodawca ma zawsze dowolność – ci, którzy zatrudniają co najmniej 20 pracowników, muszą liczyć się z obowiązkiem zapoznania się z wytycznymi znajdującymi się poza Kodeksem pracy. Mowa tu przede wszystkim o Ustawie z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy, z przyczyn niedotyczących pracowników. Warto przy tym wskazać, że zapisy poczynione w tej ustawie mogą mieć charakter zarówno grupowy, jak i indywidualny, w zależności od tego, ile osób ma stracić zatrudnienie.
Podstawową sprawą jest określenie, w jakich sytuacjach możemy mówić o tak zwanych zwolnieniach grupowych.
Zwolnienia grupowe mają miejsce wówczas, gdy pracodawca w okresie, który nie przekracza 30 dni, wypowiada albo proponuje rozwiązanie umowy za porozumieniem stron grupie odpowiednio:
- 10 pracowników - przy zatrudnianiu poniżej 100 osób,
- 10% pracowników - przy zatrudnianiu od 100 do 299 osób,
- 30 pracowników - przy zatrudnianiu co najmniej 300 osób.
Z przytoczonych liczb wynika również, że o zwolnieniach indywidualnych mowa zawsze wtedy, gdy liczba zwalnianych osób będzie mniejsza niż ta, która została wskazana powyżej. Ze zwolnieniami grupowymi wiążą się konkretne obowiązki pracodawcy. Przede wszystkim powinien on współpracować ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników. W takiej sytuacji chodzi przede wszystkim o to, aby ustalić, czy możliwe jest zmniejszenie zakresu zwolnień lub też przeniesienie pracowników do wykonywania innych prac, na inne stanowiska. Efektem tych działań powinno być wypracowanie porozumienia, które, zgodnie z art. 9 § 1 Kodeksu pracy, jest źródłem prawa. Informację na temat planowanych zwolnień pracodawca powinien wysłać również do właściwego urzędu pracy.
Koordynator Działu Jakości
Agencja Zatrudnienia HR SIGMA
- Zator
Wykładanie towaru w sklepie kosmetycznym Rzeszów
Work&Profit sp. z o.o.
- Rzeszów
Pracownik ds. przetargów
Agencja Zatrudnienia HR SIGMA
- Bielsko-Biała
Altenpfleger/in Brandenburg, Thüringen und Sachsen-Anhalt gesucht
People@Agency
- 3 600-4 060 € netto / mc
- Niemcy
Doradca Klienta w Dziale Rowery/Skutery/Kosiarki
PeoplePro
- Zgorzelec
odprawa-i-świadectwo-pracy">Zobowiązania pracodawcy przy zwolnieniach grupowych – odprawa i świadectwo pracy
W celu ustalenia, czy w danej firmie możliwe jest dokonanie zwolnienia grupowego, niezbędne jest uwzględnienie liczby osób zatrudnionych w chwili wypowiadania umowy o pracę. Należy jednak pamiętać, iż do stanu zatrudnienia nie są wliczane osoby zatrudnione na umowach próbnych, tymczasowych, stażach oraz innych – na przykład cywilnoprawnych. Przepisów wspomnianej ustawy nie stosuje się także do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania.
Rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem wiąże się z koniecznością wypłacenia mu odprawy pieniężnej i wydania świadectwa pracy.
- jednomiesięczne wynagrodzenie przysługuje przy stażu, który jest krótszy niż 2 lata,
- dwumiesięczne wynagrodzenie przysługuje, gdy staż wynosi od 2 do 8 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie przysługuje wówczas, gdy staż w zakładzie pracy wynosi ponad 8 lat.
Wysokość odprawy pieniężnej dla pracownika zwolnionego grupowo nie może być wyższa aniżeli kwota o wartości 15-krotnego wynagrodzenia minimalnego za pracę, które przysługuje w dniu rozwiązania stosunku pracy. Wraz z obowiązującym prawem, płaca minimalna w Polsce w roku 2019 to 2250 zł brutto, a zatem maksymalna wysokość odprawy dla zwalnianych grupowo może wynieść najwięcej równowartość 33 750 zł brutto. Wysokość odprawy ustala się wedle zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Pracodawca jest przy tym zobowiązany wydać każdemu pracownikowi również świadectwo pracy. W przypadku wypełniania tego dokumentu pracodawca powinien mieć na uwadze przepisy Kodeksu pracy (dokładnie art. 97) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania. Pracodawca, choć nie wynika to bezpośrednio z przepisów, powinien również zamieścić w świadectwie pracy informację o tym, że umowa została rozwiązana z przyczyn, które nie dotyczą pracownika. Dzieje się tak dlatego, że od tego punktu zależeć może ewentualne nabycie przez pracownika szeregu uprawnień.
Zwolnienia grupowe a związki zawodowe
Zgodnie z Ustawą z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, czyli tzw. ustawą o zwolnieniach grupowych doręczenie pracownikom wypowiedzenia umowy lub zawarcia porozumienia między stronami może nastąpić dopiero po dokonaniu konsultacji z odpowiednimi związkami zawodowymi. Pracodawca, podejmując decyzję o redukcji zatrudnienia, ma więc obowiązek powiadomić o swoim zamiarze zakładową organizacją związkową, która działa na terenie zakładu pracy. Choć takie konsultacje najczęściej następują ustnie i na drodze spotkania stron, niezbędne jest pisemne złożenie zawiadomienia.
- przyczynach planowanego zwolnienia grupowego,
- liczbie zatrudnionych pracowników,
- grupach zawodowych, do których należą pracownicy,
- okresie, w ciągu którego nastąpi zwolnienie grupowe,
- kryteriach doboru pracowników, których dotknie zwolnienie,
- kolejności dokonywania zwolnień pracowników wraz z oszacowaniem dat,
- propozycji rozstrzygnięcia spraw pracowniczych, czyli np. świadczeniach pieniężnych i sposobie ich naliczania.
W trakcie konsultacji pracodawca powinien także przekazać zakładowym organizacjom związkowym wszelkie inne informacje, które mogłyby mieć wpływ na przebieg konsultacji i uzyskanie porozumienia. Do takowego powinno dojść w terminie nie dłuższym niż 20 dni od dnia zawiadomienia organizacji o zwolnieniach grupowych. Porozumienie powinno zawierać jasno określone zasady postępowania w sprawach pracowników, który są objęci zamiarem grupowego zwolnienia, a także mieć wyszczególnione obowiązki pracodawcy z tym związane.
Kto pozostaje pod ochroną?
Zwolnienia grupowe nie oznaczają, że pewna grupa pracowników nie korzysta ze szczególnych uprawnień czy ochrony. Mowa tu między innymi o osobach w wieku przedemerytalnym, kobietach w ciąży lub przebywających na urlopie macierzyńskim czy pracownikach, którzy są członkami rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego lub zarządu zakładowej organizacji związkowej.
Podobnej ochronie podlega społeczny inspektor pracy. Takiej samej ochronie podlegają pracownicy w przypadku postanowienia o zwolnieniach indywidualnych. Wówczas niemożliwe jest wypowiedzenie umowy takim osobom, a możliwe jest wyłącznie dokonanie zmian w kwestii warunków pracy. Inaczej jednak będzie w sytuacji, gdy pracodawca postanowi całkowicie zamknąć zakład pracy. W takiej sytuacji prawo nie chroni nikogo – oznacza to, że pracodawca zwolnić może między innymi wyżej wymienione osoby i to bez konieczności obawiania się o sankcje. Tutaj jednak trzeba pamiętać, że dotyczy to wyłącznie zamknięcia całego zakładu pracy, a nie sytuacji, gdy likwidacji ulega jedynie oddział lub filia pracodawcy.
Reasumując, zwolnienia grupowe są nieprzyjemnym doświadczeniem – zarówno dla pracodawców, których najpewniej spotkały biznesowe problemy, jak i pracowników, którzy stają w obliczu braku pracy. Jeśli więc obie ze stron chcą uniknąć jakichkolwiek problemów, warto, aby znały obowiązujące przepisy, stosowały się do nich i umiejętnie nimi posługiwały. Pierwszym krokiem powinno być więc poznanie treści ustawy o zwolnieniach grupowych, gdzie zawarte są wszelkie istotne kwestie.
