Każdy pracownik powinien mieć prawo do odpoczynku i relaksu, które umożliwią mu regenerację sił po okresie pracy. W związku z tym, prawodawca wprowadził regulacje prawne, określające to, komu przysługuje urlop wypoczynkowy, jaki ma on wymiar, a także w jaki sposób pracodawca powinien go udzielać. Dowiedz się więcej na temat urlopu wypoczynkowego i sprawdź, czy i kiedy należy Ci się za niego ekwiwalent!
Urlop wypoczynkowy Kodeks pracy
Każdy pracownik, który świadczy pracę w oparciu o umowę o pracę bądź na zasadzie wyboru, mianowania, powołania lub spółdzielczej umowy o pracę, ma a prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Kwestię urlopu wypoczynkowego Kodeks pracy reguluje w dziale siódmym, rozdział I. Zgodnie z zawartymi zapisami, pracownik nie może zrzec się prawa do przysługującego mu urlopu.
Urlop wypoczynkowy jest to czas, w którym pracownik nie pracuje, lecz mimo to dostaje od pracodawcy wynagrodzenie. Dotyczy to wyłącznie pracowników, czyli prawa do urlopu nie mają osoby pracujące na umowach zlecenie czy o dzieło. Dla uprawnień urlopowych nie ma natomiast znaczenia rodzaj umowy o pracę – może to być umowa na okres próbny, na czas określony, nieokreślony, na zastępstwo czy na czas wykonania określonej pracy.
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Zgodnie z Art. 154. § 1 k.p. wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi odpowiednio:
- 20 dni - jeżeli pracownik posiada staż pracy krótszy niż 10 lat;
- 26 dni - jeżeli pracownik posiada staż pracy dłuższy niż 10 lat.
Wyliczenie urlopu wypoczynkowego możesz wykonać samodzielnie albo zdecydować się na narzędzie, jakim jest kalkulator urlopu wypoczynkowego. Poniżej podpowiadamy, jakie okoliczności musisz wziąć pod uwagę, jeśli chodzi o wymiar urlopu wypoczynkowego. Otóż nie jest on taki sam wówczas, gdy pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy. W takiej sytuacji ustala się wymiar urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.
Wyliczenie urlopu wypoczynkowego
Szczegółowe zasady dotyczące określania wymiaru urlopu wypoczynkowego zawiera Kodeks pracy. Zgodnie z Art. 1541. § 1 k.p. do okresu zatrudnienia, od którego zależą prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy, a także poszczególne okresy nauki. Tym samym, za ukończenie:
- zasadniczej lub innej, równorzędnej szkoły zawodowej – dolicza się przewidziany programem nauczania czas nauki (maksymalnie 3 lata);
- średniej szkoły zawodowej – dolicza się czas trwania nauki (maksymalnie 5 lat);
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – dolicza się 5 lat;
- średniej szkoły ogólnokształcącej – dolicza się 4 lata;
- szkoły policealnej – dolicza się 6 lat;
- szkoły wyższej – dolicza się 8 lat.
Trzeba jednak pamiętać, że okresy nauki nie sumują się. Tym samym, bierze się pod uwagę korzystniejszą opcję. Na przykład, kiedy osoba ukończyła średnią szkołę ogólnokształcącą, a następnie szkołę wyższą uzyskując tytuł magistra, dolicza się wyłącznie 8 lat, a nie 12.
Wyliczając urlop wypoczynkowy, trzeba wziąć pod uwagę dwa przypadki. W sytuacji, gdy pracownik podejmuje pierwszą pracę, w roku kalendarzowym, w którym został zatrudniony, z upływem każdego miesiąca pracy uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Z kolei w sytuacji, gdy podejmuje kolejną pracę zawodową w życiu, ustala się proporcjonalny wymiar urlopu wypoczynkowego, przysługujący mu po przepracowaniu danego okresu u pracodawcy. Tym samym, za każdy kalendarzowy miesiąc, który pracował u danego pracodawcy, ma prawo do 1/12 wymiaru urlopu. W obu przypadkach należy pamiętać, że niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Wyliczając urlop wypoczynkowy, należy także pamiętać o zapisach Art. 1551 k.p. Zgodnie z nim, w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, przysługuje mu urlop:
- u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w danym roku, a także urlop zaległy za miniony rok bądź ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane dni urlopu;
- u kolejnego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego bądź w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym.
Kalkulator urlopu wypoczynkowego
W dzisiejszych czasach technologie dają ogrom możliwości. Usprawniają i ułatwiają wiele dziedzin życia, nawet w takich obszarach, jak wyliczenie urlopu wypoczynkowego. Bardzo przydatnym narzędziem jest kalkulator urlopu wypoczynkowego. Służy on do obliczenia wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi, z uwzględnieniem różnych okoliczności – m.in. nawiązania czy rozwiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego.
Chcąc skorzystać z kalkulatora urlopu wypoczynkowego należy wprowadzić do niego odpowiednie dane – okres ukończonej nauki, okresy dotychczasowego zatrudnienia u wszystkich pracodawców, okres zatrudnienia w bieżącym roku kalendarzowym, wymiar czasu pracy, wymiar roczny dla pełnego etatu czy obowiązująca norma dobowa czasu pracy.
Urlop bezpłatny a urlop wypoczynkowy
Urlop bezpłatny, jak sama nazwa wskazuje, stanowi przerwę w świadczeniu pracy, za którą zatrudniony nie otrzymuje wynagrodzenia. Może on zostać udzielony pracownikowi na jego wniosek, jednak decyzja o przyznaniu należy do pracodawcy – ten może również odmówić. Cel urlopu bezpłatnego bywa różny – trudna sytuacja rodzinna, wyjazd, chęć podjęcia zatrudnienia u innego pracodawcy. Warto też pamiętać, że urlop bezpłatny jest okresem nieskładkowym.
Jak wygląda kwestia „urlop bezpłatny a urlop wypoczynkowy”? Czy występuje między nimi jakaś zależność? Otóż zgodnie z Kodeksem pracy, w wyniku przebywania na urlopie bezpłatnym następuje proporcjonalne pomniejszenie urlopu wypoczynkowego za okresy nieobecności w pracy dłuższe niż 1 miesiąc.
Jak dokonać proporcjonalnego pomniejszenia wymiaru urlopu wypoczynkowego? Najczęściej stosuje się metodę, gdzie od liczby miesięcy pozostawania w zatrudnieniu w danym roku, odejmuje się 1/12 za każdy pełny miesiąc nieobecności pracownika w pracy, jednocześnie zaokrąglając niepełne dni na korzyść pracownika. Warto jednak pamiętać, iż zmniejszenie wymiaru urlopu następuje jedynie w roku powrotu pracownika do pracy oraz za pełne lata nieobecności. W sytuacji, gdy nieobecność pracownika obejmuje pełen rok kalendarzowy, w ogóle nie jest ustalany urlop wypoczynkowy za ten rok.
Wniosek o urlop wypoczynkowy
Urlop wypoczynkowy jest niezbywalny, dlatego pracownik nie może odmówić skorzystania z niego ani przepisać go na osoby trzecie. Pracodawca zobowiązany jest go udzielić zatrudnionemu, zgodnie z przysługującym mu wymiarem. Zasadniczo urlop powinien zostać wykorzystany w sposób nieprzerwany, czyli bez dzielenia go na części. Niemniej Kodeks pracy dopuszcza wyjątek, który stanowi, że urlop można podzielić, pod warunkiem, że jedna z nich będzie wynosić co najmniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Pracodawca udziela dni wolnych na wniosek o urlop wypoczynkowy, który pracownik złoży w określonym terminie u pracodawcy lub w odpowiednim dziale – np. kadr. Trzeba jednak pamiętać, że chcąc skorzystać z przysługującego urlopu, niezbędne jest otrzymanie zgody pracodawcy. Ten wprawdzie ma obowiązek udzielenia dni wolnych, jednak nie musi tego uczynić w terminie, o który wnosi pracownik. Jeśli w tym okresie już inni pracownicy będą na urlopie bądź wystąpią inne okoliczności, które będą wymagały koniecznej obecności zatrudnionego w firmie, wówczas wniosek o urlop wypoczynkowy może zostać odrzucony i niezbędne będzie wskazanie innego terminu planowanego urlopu.
Wniosek o urlop wypoczynkowy wzór
……………………………………..
(miejscowość, data)
……………………………………..
(dane pracownika)
……………………………………..
(dane pracodawcy)
WNIOSEK O UDZIELENIE URLOPU WYPOCZYNKOWEGO
Zwracam się z prośbą o udzielenie mi ……………………….…… dni urlopu wypoczynkowego w terminie od ……………………….…… do ……………………….…… r.
……………………………………..
(podpis pracownika)
Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy
Prawo przewiduje taką opcję, że pracownikowi będzie należał się za urlop wypoczynkowy, którego nie wykorzystał. Wynika to regulacji art. 171 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141). Taka sytuacja powstaje wówczas, gdy w dacie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, zatrudnionemu pozostały dni wolne w ramach przysługującego mu wymiaru urlopu wypoczynkowego. Dotyczy to zarówno zaległego urlopu wypoczynkowego, jak i tego za bieżący rok. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy powinien zostać wypłacony w dacie rozwiązania umowy o pracę.
Każdego roku ustalany jest współczynnik ekwiwalentowy, w oparciu o kalendarz przypadający na dany rok. Ustalanie wysokości ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy oblicza się w następujący sposób:
- Od liczby dni w danym roku kalendarzowym odejmowana jest łączna liczba przypadających w tym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy, wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy.
- Otrzymany wynik dzieli się przez 12.
- Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, uzyskany wynik obniża się adekwatnie do wymiaru etatu.
Jego wysokość oblicza się w oparciu o stałe i zmienne składniki wynagrodzenia. Do stałych należy przede wszystkim comiesięczna pensja. Z kolei do zmiennych zalicza się premie, prowizje, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych czy pracę w godzinach nocnych. Są to składniki, których wysokość w każdym miesiącu może być inna. Do ustalenia wysokości ekwiwalentu oblicza się średnią wysokość z trzech ostatnich miesięcy, poprzedzających miesiąc, w którym ustalana jest kwota ekwiwalentu.
Wyliczenie wysokości ekwiwalentu następuje poprzez następujące działania:
• średnie zarobki brutto dzieli się przez uzyskany współczynnik ekwiwalentu;
• następnie dzieli się go przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika;
• w ostatnim kroku mnoży się otrzymany ekwiwalent za jedną godzinę urlopu przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego.
Zaległy urlop wypoczynkowy
Na początku warto wyjaśnić, czym w rzeczywistości jest zaległy urlop wypoczynkowy. Otóż jest to urlop, którego pracownik nie wykorzystał w pełni, w roku nabycia do niego prawa. Oficjalnie, pracodawca powinien udzielić urlopu zatrudnionemu w roku, kiedy nabył do niego prawa. W praktyce, często okazuje się, że tak się nie stało. Nie każdy pracodawca kontroluje sprawy kadrowe, a zdarza się również, że w wyniku potrzeb firmy nie było możliwe udzielenie urlopu pracownikowi w terminie o który wnioskował i urlop nie został wykorzystany. W takiej sytuacji zaległy urlop wypoczynkowy należy wykorzystać do 30 września kolejnego roku.
Przykład: Pracownikowi w 2018 roku przysługiwało 26 dni urlopu. Wykorzystał 14. W związku z tym, do 30 września 2019 roku powinien wyczerpać pozostałe dni urlopu, czyli 12 dni.
Przedawnienie urlopu wypoczynkowego
Podstawą prawną przedawnienia urlopu wypoczynkowego jest art. 291 §1 Kodeksu pracu (Dział XIV „Przedawnienie roszczeń”). W świetle prawa, roszczenia ze stosunku pracy przedawnieniu ulegają z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Może dojść bowiem do sytuacji, gdzie pracodawca nie udzieli zaległego urlopu wypoczynkowego do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Wówczas narusza on obowiązujące przepisy, jednak nie oznacza to dla zatrudnionego, że traci on prawo do przysługujących mu dni wolnych. Zgodnie z prawem, przedawnienie urlopu wypoczynkowego następuje dopiero po 3 latach, dlatego może on w tym czasie rościć sobie prawo do jego otrzymania.
Podsumowując, urlop wypoczynkowy to przywilej pracowniczy i niezbywalne prawo, które umożliwia zatrudnionemu odpoczynek, regenerację sił oraz załatwienie różnego rodzaju spraw rodzinnych czy osobistych. Warto znać przysługujący wymiar urlopu wypoczynkowego, a także inne kwestie prawne, dzięki którym możliwe będzie dochodzenie swoich praw, np. w kwestii zaległego urlopu wypoczynkowego czy jego przedawnienia.