Moment zwolnienia z pracy jest sprawą delikatną zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika, który z miejscem pracy musi się pożegnać. Może do niego dojść z różnych powodów i zarówno jedna, jak i druga strona zwolnienie z pracy może zainicjować. W zależności od okoliczności, pracownika może obowiązywać okres wypowiedzenia umowy o pracę, którego obie strony winne są dotrzymać, ale też może być zwolniony z obowiązku świadczenia pracy. Dowiedz się więcej na temat zwolnienia z pracy i poznaj najważniejsze regulacje prawne!
Wypowiedzenie umowy
Umowę o pracę można wypowiedzieć w wielu przypadkach – zarówno, gdy jest ona na okres próbny, czas określony, jak i nieokreślony. Wyjątki stanowią takie sytuacje, jak przebywanie pracownika na urlopie, ochrona w wieku przedemerytalnym czy pracownica w ciąży albo pracownik na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim, wychowawczym czy tacierzyńskim. Również pracownik może złożyć wypowiedzenie umowy, kiedy zdecyduje się zmienić pracodawcę, wyjechać czy przejść na przyznaną już jakiś czas temu emeryturę. Aby tak się stało, bez względu na to, która ze stron rezygnuje ze współpracy, niezbędne jest sporządzenie i doręczenie odpowiedniego pisma drugiej stronie stosunku pracy.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę
To, jaki jest okres wypowiedzenia umowy o pracę, zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy bądź też od szczegółowych zapisów w umowie o pracę. Jeśli takich zapisów nie ma, przyjmuje się regulacje zawarte w Kodeksie pracy. Zgodnie z nim, okresy wypowiedzenia umowy o pracę prezentują się następująco:
- 2 tygodnie, kiedy osoba była zatrudniona krócej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, gdy osoba była zatrudniona od 6 miesięcy do 3 lat;
- 3 miesiące w przypadku osób, które były zatrudnione powyżej 3 lat.
Warto pamiętać, że okresy wypowiedzenia w tygodniach i miesiącach liczone są następująco:
- Okres wypowiedzenia w miesiącach – pierwszym dniem okresu wypowiedzenia jest pierwszy dzień miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone wypowiedzenie. Przykład: Jeśli złożysz wypowiedzenie umowy o pracę 8 czerwca, okres zacznie być liczony od 1 lipca. Zatem, gdy obowiązuje Cię miesięczne wypowiedzenie, Twoja praca w danej firmie zakończy się dopiero z dniem 1 sierpnia.
- Okres wypowiedzenia w tygodniach – liczony jest on od pierwszej soboty, która następuje po złożeniu wypowiedzenia i kończy się również w sobotę. Przykład: Jeśli złożysz wypowiedzenie w czwartek 17 kwietnia, okres wypowiedzenia będzie liczony od soboty 19 kwietnia i jeśli wynosi on tydzień, zakończy się w sobotę 24 kwietnia.
Jak wypowiedzieć umowę o pracę?
Wiele osób zastanawia się, jak wypowiedzieć umowę o pracę, aby uczynić to zgodnie z wymogami prawa, skutecznie i odpowiednio. Bez względu na to, którą jesteś stroną, niezbędne będzie złożenie stosownego pisma. Wprawdzie nie ma takiego zapisu w regulacjach prawnych, jednak w sytuacjach sporu bywa konieczne udowodnienie faktu złożenia wypowiedzenia z należytym wyprzedzeniem. Wówczas takie pismo stanowi najlepszą opcję.
Wypowiedzenie umowy o pracę stanowi pismo formalne, które powinno być odpowiednio sporządzone. Dzięki temu unikniesz wielu nieporozumień. Powinny się w nim znaleźć następujące informacje:
- miejscowość i data sporządzenia dokumentu;
- dane pracownika;
- dane pracodawcy;
- nagłówek “Wypowiedzenie umowy o pracę”;
- informacja o typie wypowiadanej umowy oraz obowiązującym okresie wypowiedzenia;
- zwrot grzecznościowy i odręczny podpis;
- miejsce na potwierdzenie od pracodawcy/pracownika faktu otrzymania wypowiedzenia i jego podpis.
Dodatkowo, gdy to pracodawca składa wypowiedzenie, niezbędne jest zawarcie w nim pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie odwołania się do sądu pracy, jak również o terminie takiego odwołania czy adres sądu, do którego należy je złożyć.
Warto sporządzić dwie kopie wypowiedzenia umowy o pracę. Obie z nich wręcza się drugiej stronie, celem otrzymania potwierdzenia. Następnie jedną kopię pozostawia się pracownikowi/pracodawcy, a drugą zachowuje dla siebie. Zdarzają się sytuacje, że pracownik czy pracodawca odmawia przyjęcia pisma wypowiadającego umowę pod wpływem emocji. W takiej sytuacji dopuszczalne jest doręczenie go w towarzystwie osoby trzeciej, np. kadrowej, która fakt ten potwierdzi na służbowej notatce.
Wypowiedzenie umowy na okres próbny
Okres próbny jest popularną praktyką w wielu firmach. Wbrew pozorom, to opcja korzystna dla obu stron. Pracodawca może sprawdzić, czy wybrany przez niego pracownik w procesie rekrutacji sprawdzi się na danym stanowisku, dopasować dla niego zakres obowiązków oraz pensję adekwatną do posiadanych umiejętności. Z kolei dla pracownika to szansa, aby zapoznać się ze strukturą firmy, panującą kulturą organizacyjną oraz swoimi zadaniami. Dzięki temu możliwe jest określenie czy odnajduje się w tego typu pracy. Jeśli będzie zainteresowany dalszą współpracą, a podczas okresu próbnego wykaże odpowiednie umiejętności i zaangażowanie, możliwe jest negocjowanie korzystniejszych warunków zatrudnienia. Oczywiście może się zdarzyć, że któraś ze stron nie będzie usatysfakcjonowana wizją dalszej współpracy. Może to nastąpić zarówno po kilku dniach, jak i pod koniec trwania okresu próbnego. Wówczas niezbędne jest złożenie wypowiedzenia umowy na okres próbny z zachowaniem odpowiedniego terminu.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę na okres próbny wynosi:
- 3 dni robocze, jeżeli okres próbny jest nie dłuższy jak 2 tygodnie;
- 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, ale krótszy niż 3 miesiące;
- 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Prawo do złożenia wypowiedzenia umowy o pracę na okres próbny mają zarówno pracodawca, jak i pracownik. Wypowiedzenie należy złożyć w formie pisemnej i powinno ono mieć formę taką jak wypowiedzenie umowy na czas określony czy nieokreślony, z zaznaczeniem, że była to umowa na okres próbny i wskazaniem długości obowiązującego okresu wypowiedzenia.
Podanie o zwolnienie z pracy
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron wymaga przedłożenia drugiej stronie pisma, zwanego wypowiedzeniem umowy o pracę. Czasem jednak pracownicy zamiennie stosują nazewnictwo i korzystają z pojęcia „podanie o zwolnienie z pracy”. Jest to jednak dokładnie ten sam dokument – powinien być zatem dostarczony z należytym wyprzedzeniem. Zdarza się także, że pracownik w wyniku sytuacji losowej chce otrzymać od pracodawcy zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy. Wówczas w takim podaniu o zwolnienie z pracy, warto wskazać argumentację uzasadniającą ten stan rzeczy – wyjazd, nowy angaż itd.
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy
W sytuacji wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca ma możliwość zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Może to nastąpić na skutek złożonego przez pracownika podania o zwolnienie z pracy bądź też z woli pracodawcy, który z różnych przyczyn nie chce, aby pracownik wypełniał nadal swoje obowiązki. Jeśli zapadnie taka decyzja, niezbędne jest przygotowanie oświadczenia w sprawie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Powinno ono komunikować ten fakt w sposób niebudzący wątpliwości i być sporządzone jako odrębny dokument bądź też stanowić jeden z zapisów wypowiedzenia umowy. Trzeba jednak pamiętać, że na mocy art. 362 ustawy Kodeks pracy, w okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje swoje prawo do wynagrodzenia.
Choć przepisy nie mówią wprost, jaką formę ma przyjąć oświadczenie pracodawcy o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy, to najlepszą opcją jest forma pisemna. Dzięki temu można sformułować jasno i klarownie fakt, że pracownik przez okres wypowiedzenia nie musi świadczyć swojej pracy. Można to uczynić zarówno na papierze, jak i drogą elektroniczną. Warto jednak, aby pracownik potwierdził otrzymanie takiego oświadczenia, co będzie świadczyło o tym, że informacja ta została zakomunikowana w sposób niebudzący wątpliwości.
Dyscyplinarne zwolnienie z pracy
Dyscyplinarne zwolnienie z pracy to inaczej rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Jest to tryb zerwania stosunku pracy przewidziany Kodeksem pracy, który znajduje zastosowanie w przypadku każdego typu umowy o pracę. Tym samym, dotyczy to również umów na czas określony, na zastępstwo, na okres próbny i w dodatku z każdym pracownikiem – nawet tym szczególnie chronionym przez przepisy prawa pracy (np. na urlopie, w ciąży czy w okresie ochrony przedemerytalnej).
„Dyscyplinarka” następuje wówczas, kiedy wystąpi jedna z trzech przyczyn, wskazanych w Kodeksie pracy:
- pracownik w sposób rażący naruszył podstawowe obowiązki pracownicze;
- pracownik popełnił przestępstwo w czasie trwania umowy o pracę – takie, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku. Tutaj warto zaznaczyć, że nastąpić to może wyłącznie pod warunkiem, że przestępstwo jest oczywiste bądź zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu;
- pracownik ze swojej winy utracił uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na danym stanowisku – np. prawo jazdy w zawodzie kierowcy czy otrzymał sądowy zakaz pracy w zawodzie.
Pracodawca podejmując decyzję o dyscyplinarnym zwolnieniu z pracy osoby, która spełniła jedno z powyższych kryteriów, musi dotrzymać terminu rozwiązania umowy. Wynosi on miesiąc od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o przewinieniu pracownika. Wówczas bez wypowiedzenia może on zwolnić go w trybie natychmiastowym. Trzeba jednak pamiętać, że niezbędne jest złożenie pracownikowi pisma informującego o zwolnieniu dyscyplinarnym, w którym będą zawarte informacje o przyczynach dyscyplinarnego zwolnienia z pracy. Dodatkowo, jeśli pracownik należy do związków zawodowych, zgodnie z przepisami, pracodawca zobowiązany jest z daną organizacją związkową w sprawie konkretnego pracownika współdziałać – przeprowadzić konsultację i poinformować o zaistniałej sytuacji.
Odwołanie do Sądu Pracy
Zapisy kodeksu pracy jasno stanowią, iż pracownik ma prawo do odwołania się od wypowiedzenia umowy o pracę, jeśli ma on zastrzeżenia co do działania pracodawcy. Zgodnie z art. 44 Kodeksu pracy odwołanie do Sądu Pracy może nastąpić w związku z zaistniałymi okolicznościami:
- brak uzasadnienia wypowiedzenia umowy;
- niewłaściwe uzasadnienie wypowiedzenia;
- naruszenie przepisów o wypowiadaniu umowy o pracę, np. zwolnienie pracownika w okresie ochronnym czy niedotrzymanie obowiązującego okresu wypowiedzenia.
Odwołanie do sądu pracy należy złożyć w formie pozwu. Wyboru właściwego sądu do rozpatrzenia takiego odwołania dokonuje pracownik, który zgodnie z art. 461 Kodeksu postępowania cywilnego może wnieść pismo do sądu, w którego okręgu, znajduje się siedziba pracodawcy, znajduje się zakład pracy bądź w którym praca była lub miała być wykonywana. Złożenie pozwu powinno nastąpić w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Warto pamiętać, iż w sprawach z zakresu prawa pracy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50 tys. zł, pracownik nie ponosi żadnych opłat. Jeżeli wartość ta przekroczy tę sumę, wówczas konieczne będzie uiszczenie opłaty w wysokości 5% tej wartości.
Odszkodowanie za zwolnienie z pracy
Odwołanie do Sądu Pracy w przypadku naruszenia praw pracowniczych może skutkować otrzymaniem odszkodowania za zwolnienie z pracy. Przyznawane jest ono wówczas, jeżeli było to bezpodstawne zwolnienie pracownika – czyli wtedy, gdy pracodawca wręczył dyscyplinarkę, choć ten nie dopuścił się przewinień ujętych w Kodeksie pracy. Innym powodem przyznania odszkodowania za zwolnienie z pracy jest wypowiedzenie naruszające formalne zasady – np. brak podanego uzasadnienia zwolnienia czy niezgodne z prawdą (np. w uzasadnieniu likwidacja stanowiska, a w rzeczywistości zostaje zatrudniony nowy pracownik). Pracownik, który zdecyduje się na odwołanie do Sądu pracy, ma możliwość wnioskowania o ponowne zatrudnienie bądź wypłatę odszkodowania. Wysokość rekompensaty pieniężnej jest równa wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Kiedy przysługuje zasiłek dla bezrobotnych?
Po zwolnieniu z pracy, wiele osób zastanawia się, kiedy przysługuje zasiłek dla bezrobotnych. Otóż prawo takie zyskuje osoba, która zarejestruje się w Powiatowym Urzędzie Pracy oraz spełnia następujące warunki:
- w Urzędzie Pracy nie ma dla niego odpowiedniej oferty pracy, stażu czy przygotowania zawodowego;
- a w okresie 18 miesięcy przed dniem zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej roku m.in.:
- był zatrudniony i otrzymywał co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, od którego była opłacana składka na Fundusz Pracy;
- świadczył swoje usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy cywilnoprawnej, o ile podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy (po przeliczeniu na okres pełnego miesiąca) stanowiła kwota przynajmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę;
- opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności.
Należy jednak pamiętać, że istnieją pewne wyłączenia, które powodują utratę prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Do tych zalicza się następujące okoliczności:
- osoba po skierowaniu PUP nie podjęła zaleconej formy pomocy (np. stażu, pracy czy szkolenia);
- osoba w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem w PUP rozwiązała z własnej inicjatywy stosunek pracy lub stosunek służbowy za wypowiedzeniem albo na mocy porozumienia stron;
- osoba odbywa odpłatną praktykę absolwencką;
- osoba otrzymała odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę;
- osoba w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w PUP otrzymała zwolnienie dyscyplinarne.
Podsumowując, zwolnienie z pracy może nastąpić z wielu różnych przyczyn i może być inicjatywą zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Obie strony powinny pamiętać o dochowaniu terminu okresu wypowiedzenia umowy oraz mieć na uwadze swoje prawa i obowiązki, wynikające z danej sytuacji. Warto więc szczegółowo zapoznać się z Kodeksem pracy, który wszelkie te kwestie reguluje.